Sommige mensen kunnen zo heerlijk genieten van kleine dingen. Neem Mieke van der Weij. Voor haar niets verrukkelijker dan op de fi ets een knapperig broodje van de Franse bakker eten. Of lekker met een ochtendkrant en een cappuccino in de brede stoel van de eersteklas treincoupé neerploffen. Of elke dag weer blij zijn met je abonnement op de fietsenstalling bij Amsterdam CS zodat je niet eindeloos hoeft te zoeken waar je je fiets nu weer tussen moet proppen. Mieke: ‘Daar geniet ik intens van. Op zulke momenten kan ik perfect gelukkig zijn. En het leuke is dat ze met regelmaat terugkomen en niet eens in de zoveel jaar of zo.’ Als je op zo’n manier kunt genieten van gewone dagelijkse dingen, kun je dan zeggen dat je een gelukkig mens bent?
We vroegen het Ad Bergsma, die in 2011 promoveerde op een proefschrift over geluk. ‘Als je geluk definieert als een goed gevoel in het hier en nu, dan zijn dit absoluut gelukkige momenten’, vindt Bergsma. Maar in mijn onderzoek heb ik geluk meer opgevat als voldoening over je leven als geheel. Dan is dit hooguit een voorspeller. Ik heb zo’n idee dat Mieke van deze dingen ook blij kan worden omdat de context van haar leven redelijk in orde is.’
Blij ei
Daar lijkt het wel op, want tijdens het voorgesprek voor deze gids werd nog een opmerking van Mieke genoteerd: ‘Ik ben natuurlijk in veel opzichten verwend. Ik heb een leuk huis, fijn werk, geen geldzorgen. Ik kan mijn ei kwijt, wat ik als een groot geluk beschouw. En als dingen niet zo lukken, dan heb ik daar niet zoveel last van doordat ik focus op dingen waar ik wél gelukkig van word.’ Heerlijk, zo’n positieve instelling. Maar je hoeft maar om je heen te kijken om te zien dat die niet voor iedereen is weggelegd.‘De een is als een blij ei in de wieg gelegd en de ander niet’, zegt Bergsma. ‘Sommige mensen zijn van nature meer geneigd om dingen positief te zien dan anderen.
Uit onderzoek weten we dat dat voor een deel genetisch is bepaald. Tegelijkertijd spelen zaken als aangeleerde vaardigheid en levenskeuzes een rol. Geluk ligt dus voor een deel buiten je macht en voor een deel binnen je macht. Het enige wat je kunt doen is zoeken in hoeverre je dat elastiek voor jezelf een beetje kunt oprekken.’
Aandachtig
Veel mensen proberen dat door een mindfulnesscursus te doen. Aandachtig in het moment zijn, in plaats van met je gedachten alweer af te dwalen naar wat straks gedaan moet worden. Bewust ervaren wat zich aandient is een stap op weg naar meer geluksgevoel. Zoals het lekkere broodje of de fietsenstalling van Mieke. Maar geldt dat ook als het vervelende dingen zijn? Bergsma: ‘Ik denk dat het leven een soort mix is van goede en slechtere dingen. Als je jezelf oplegt dat je per se positief wilt zijn en alleen de goede dingen wilt ervaren, dan leg je jezelf een soort druk op. Het gaat niet op de eerste plaats om genieten, maar om te registreren van moment tot moment. Dan is die druk ook weg.’
Registreren dus en gewoon zonder oordeel accepteren wat er op dat moment is. Nou ja, gewoon… Hoe kan het eigenlijk dat we zoveel moeite moeten doen om positiever en gelukkiger te worden terwijl angsten en negatieve gevoelens vaak als vanzelf tevoorschijn komen? Bergsma: ‘Als je na een week niet bang meer bent voor een tijger, dan word je in week twee opgegeten. Dus die angst en die negatieve gevoelens moet je blijvend hebben. Bij positieve gevoelens is het andersom. Als je een plekje vindt waar het heerlijk is en je wilt daar eeuwig van blijven genieten en nooit meer iets doen, dan schiet het niet op. Positieve gevoelens moeten ons aan de gang houden. Daarom raken we snel gewend aan de goede dingen die in ons leven gebeuren. Maar om ze toch te blijven zien, kun je proberen je daar wat meer bewust van te zijn. Bijvoorbeeld door elke week drie dingen op te schrijven waar je dankbaar voor bent.’
Verbondenheid
Wie meent hiermee een kant-en-klaar geluksrecept in huis te hebben, denkt er iets te makkelijk over. Voor geluk in de zin van ‘voldoening over het leven in het algemeen’ is echt meer nodig. Bergsma: ‘Dan blijkt dat er een combinatie nodig is van verbondenheid met andere mensen, genieten, andere mensen helpen én het gevoel hebben dat je een bijdrage levert aan een betekenisvol geheel. Dus iets doen voor bijvoorbeeld een kerkgenootschap of de milieubeweging.
Het is ook belangrijk dat je dingen doet die echt bij jou passen. Het leuke is trouwens dat oudere mensen met veel levenservaring gemiddeld sneller negatieve ervaringen te boven komen dan jongere mensen. Je krijgt het dus steeds beter onder de knie. Dat is hoopvol. Mensen kunnen veel. Dat is eigenlijk de moraal van dit verhaal.’
Ad Bergsma is specialist in positieve psychologie, wetenschapsjournalist en als lector verbonden aan Saxion Hogescholen.
