‘Tot rust komen achter de treintafel’
Als enige veilingmeester van speelgoed in Nederland, ziet Jan Hollebeek rond de tweeduizend modeltreinen per jaar aan hem voorbijtrekken. “Het bijzondere aan modeltreinenverzamelaars, vind ik, is dat het mensen zijn uit alle lagen van de bevolking. Ik ontmoet zowel ministers als ‘jan met de pet’. Wel zie je vaak dat het mannen zijn met drukke banen. Alsof ze pas achter de treintafel helemaal tot rust kunnen komen.
Vrouwen geven geld uit aan mode. Dat is geld dat verdwijnt, want volgend jaar is er weer iets anders in de mode. Vrouwen keuren om die reden de hobby van hun man vaak goed, omdat geld uitgeven aan modeltreinen een investering is. Je kan het zien als een belegging in de oude dag, omdat de prijzen ervan enorm omhoog kunnen gaan. En hun man is lekker rustig als hij ermee bezig is.
De sfeer onder treinfanaten is vaak gemoedelijk. Al heb ik ook wel eens gehoord van twee buren die op hun zolder een gat in de muur hadden gemaakt voor een tunnel, zodat ze samen een veel langere railbaan hadden. Op een gegeven moment kregen die twee mannen onenigheid. Vervolgens liet de ene buurman zijn trein nog wel door de tunnel naar de ander rijden, maar die treinen kwamen nooit meer terug.
Rail away is een prachtig programma. Een tijd lang had ik alle videobanden ervan. Je ziet er nieuwe modellen treinen, andere omgevingen. Die kunnen weer inspireren tot het zelf maken van nieuwe huisjes, tunnels en bergen. Het is fijn dat ze vaak door Zwitserland rijden, als je die trein steeds bijna over het randje ziet kieperen.”
‘Treinen zijn niet saai’
Psycholoog Jan van den Berg schijnt zijn licht op de liefde voor treinen en modeltreinen.
“Van kindsaf aan zijn mannen meer bouwend ingesteld. Anders dan in kant-en-klare poppen zijn ze over het algemeen van nature meer geïnteresseerd in Lego, in blokken of in scheikundepakketten. In zelf bouwen. Daarnaast spreekt men in de psychologie van de man cave, de ‘mannengrot’. Een plek waar ze zich terug kunnen trekken en ongestoord hun eigen ding kunnen doen. Die twee aspecten komen samen in het liefhebben van modeltreinen.
Er hangt vaak een waas van eenzame of kinderlijke nerderigheid om mensen die met treinen spelen. Dat is in mijn ogen onterecht. Treinen zijn niet saai, want het vraagt om creativiteit. Mensen met deze hobby beleven over het algemeen meer plezier aan produceren dan aan consumeren. Het zijn mensen die sparen, ze zijn geduldig en kunnen zichzelf goed vermaken. De modeltreinenhobby past niet bij die hap-snap-cultuur van deze tijd. Het vraagt om toewijding en ontwikkeling. Het is een langetermijnvervulling.
Genieten van Rail away is niet voorbehouden aan mannen. Het verbindt op een harmonieuze manier het samenzijn met je partner of andere familieleden, ook omdat je alleen maar positieve informatie krijgt. Waar een actualiteitenprogramma ons verontwaardigt, koestert Rail away het verlangen om even te ontspannen en los te zijn van de dagelijkse beslommeringen. Kijken naar Rail away geeft mijzelf het Tour de France-gevoel. Het is elke keer alsof je virtueel op vakantie gaat. Dat is hetzelfde effect als liefhebbers van modeltreinen ervaren als ze met hun hobby bezig zijn. Wat is er mooier dan je eigen vakantiegevoel altijd op zolder tegen te komen?”
‘Ik heb genoten van al onze reizen’
Gerben van Ommen is vijf jaar betrokken bij het maken van Rail away.
“Rail away spreekt veel mensen aan. We hebben een Facebookpagina met een heleboel fans. Daar zitten niet alleen oude mensen op, juist ook heel veel jongeren. Onlangs las ik op Twitter iemand die riep: ‘Wanneer komt eindelijk ‘Rail away – the movie’ eens uit?’
Ik heb genoten van al onze reizen. De keer dat we met de stoomtrein door York in Engeland gingen, was bijzonder. Maar de mooiste reis was tijdens de nazomer door de bossen van Canada. Dichter bij huis kan ik Lissabon aanraden. Van daar gaan diverse treinen door de omgeving, die je elke keer een ander beeld geven op die prachtige stad. De vreemdste ervaring had ik in Taiwan. De machinist wees om de tien minuten in de verte en zei dan iets in het Chinees. Later bleek dat een verplicht veiligheidsvoorschrift te zijn. ‘We gaan die kant op,’ zei hij steeds. Hoeveel kanten kun je op per spoor? Het was om aan te geven dat hij alert was tijdens het rijden.
We doen alles zelf. Het vooronderzoek, de contacten leggen, de route uitstippelen. Uiteindelijk ga ik mee met het filmen en na afloop ben ik ook bij de montage. Ik zie daardoor de beelden soms meer dan twintig keer voorbijkomen. Maar als ik dan de eindversie zie, met de muziek en de vertelstem van Bob van der Houven eronder, dan kan het me soms toch in vervoering brengen. ‘Yes!’ denk ik dan, als alles op zijn plaats valt.
Toch ben ik zelf ben ik helemaal niet zo’n treinfanaat. We krijgen wel eens kritiek van treinliefhebbers dat we te weinig uitweiden over bijvoorbeeld treinnummers of locomotiefsoorten. Of dat we in een bepaald type trein stappen en een shot later zitten we in een ander model. Maar we laten een traject zien. Onze insteek is dat we een programma maken voor alle mensen, niet alleen die enkel in treinen geïnteresseerd zijn.”
