In het fraaie 12de-eeuwse kerkje op de terp in Nederhorst den Berg vinden de opnamen plaats voor Jacobine & de Bijbel. Laatste gast deze dag is schrijfster Franca Treur, bekend van de roman Dorsvloer vol confetti. Eerder vandaag schoven al politicus Kees van der Staaij en theoloog Frits de Lange aan.
Het wordt al donker als Jacobine de laatste vraag heeft gesteld. “Ik ga me even opfrissen,” zegt ze. Even later vertelt ze energiek en enthousiast over haar programma’s 500 jaar Reformatie (“een tafelgesprek over wat er is bereikt, maar ook wat er is verloren”), en vooral Jacobine & de Bijbel. “Hierin wil ik niet alleen de veelstemmigheid van de Bijbel zelf belichten, maar ook de omgang van mensen met dit boek,” licht ze toe.
“Hoe wordt dit boek gelezen? Wat betekent het voor mijn gasten? Voor de een is de Bijbel een metgezel, voor de ander een lastig stemmetje dat peutert aan zijn geweten. En soms dat allemaal tegelijk. De Bijbel is een boek waarin dingen staan die verbijsteren, verbazen en troosten. Ik wilde dat met deze gesprekken zichtbaar en voelbaar maken, en dat lukt. Misschien nog wel overtuigender dan ik durfde hopen.”
Wat betekent de Bijbel voor jou?
“Het is voor mij een boek van niet blijven stilstaan bij wat je al hebt, maar van kijken of er meer van het leven is te maken. Mijn eerste bijbel kreeg ik toen ik twaalf was, we woonden nog in Indonesië. Ik wilde van mijn ouders graag een boek met veel woorden en weinig plaatjes – ik ben erg van woorden, en voel me thuis als ik lees: In den beginne was het woord… De Bijbel is zo’n boordevol boek: verhalen, gedichten, gebeden, magie, mysterie. Een schatkist waarvan de bodem nooit in zicht komt.”
In hoeverre heeft opgroeien in Indonesië jou gevormd?
“Heel erg. Ik denk zelfs dat ik theologie ben gaan studeren omdat ik daar heb gewoond. Aan tafel in Semarang, en later Jakarta, voerden mijn ouders gesprekken over wat ze allemaal meemaakten. Dat was overweldigend. En als jong meisje luisterde ik mee, ik genoot ervan. De gespreksstof maakte me bewust van de betekenis van godsdienst. De vraag in Indonesië was nooit: ben je godsdienstig? Maar: bij welke godsdienst hoor je? Ik ontdekte toen ik iets ouder was dat geloof een bron van kracht en verandering kan zijn voor een samenleving. Maar ook dat het kan remmen, en mensen kan vasthouden in bepaalde systemen en verhoudingen. Toen ik aan mijn studie begon was mijn streven te leren begrijpen wat een samenleving vooruithelpt of hindert. Het ging me niet direct om op een kansel te staan. Ik vond het vooral spannend om met die vragen bezig te zijn.”
In je diepste wezen probeer je een wereldverbeteraar te zijn?
“Meer een wereldbegrijper. Uiteraard wil ik ook aan de wereld bouwen, dat gevoel is in de loop der jaren sterker geworden. Maar er is ook nieuwsgierigheid. Hoe zit het? Waarom doen mensen wat ze doen? Zeggen ze wat ze zeggen? Door hierover in gesprek te gaan kunnen we met elkaar misschien een stap verder komen. Ook een preek is voor mij een soort dialoog.”
Waarin kenmerkt zich een Jacobine-preek?
“Ik verdiep me altijd erg in de teksten van die zondag en probeer dan uit te vinden hoe dat rijmt met deze tijd. Soms zijn bijbelverhalen gruwelijk, maar er is vandaag de dag helaas genoeg gruwelijkheid dat daar op rijmt. En de vraag rijst dan altijd: waar is God daarin? En wat maakt het mogelijk om met elkaar een beweging te maken naar meer licht en ruimte?”
In Indonesië zag je moslims en christenen in vrede samenleven. Nu leven we in een tijd van radicalisering en bloedige aanslagen. Is de wereld die jij dacht te begrijpen onbegrijpelijk geworden?
“Het is gecompliceerder geworden. Maar we moeten ons niet laten verleiden om alleen naar het grote plaatje te kijken en ons niet meer de vraag te stellen: wie is degene die naast mij woont en wat denkt hij? Soms helpt het die stap over de drempel van de buren te nemen om hen te begrijpen – bijvoorbeeld bij dat Marokkaanse gezin aan de overkant. Door het kleine trachten te begrijpen, kunnen we grotere verbanden in het vizier krijgen.”
Het hele interview leest u in de NCRV-gids van week 43. Bent u geen abonnee maar wilt u niets meer uit de gids missen? U kunt hier abonnee worden.
Jacobine & de Bijbel is van zondag 29 oktober t/m vrijdag 3 november dagelijks om 17.10 uur te zien op NPO 2. Diezelfde zender zendt op dinsdag 31 oktober om 16.45 uur 500 jaar Reformatie uit.
Tekst: Bram de Graaf
