Als klein kind leerde Sytze de Vries (71) lezen, doordat zijn grootvader hem in de stad met een wandelstok woorden aanwees. Op de schoot van grootmoeder leerde hij psalmen zingen. Zij gaf hem een schriftje om woorden in op te schrijven. De woorden werden minipreekjes. Zo raakten theologie, liturgie en poëzie voor altijd in hem verbonden.
Waarom is taal zo herbergzaam?
“Omdat een mens vanaf het begin leert dat hij taal moet gebruiken als hij iets van een ander wil of moet. Onlangs preekte ik over de Hof van Eden en de beruchte verboden vrucht. De mens gaf alle dieren een naam, maar had nog geen gelijke. En dan verschijnt daar de vrouw. ‘De hulpe tegenover’, zoals de Statenvertaling zo mooi zegt. Dat is de kritische instantie die ook medestander is, ‘zijns gelijke’. Het bijzondere is dat iemand anders mij een naam geeft, mij bij die naam noemt. Dan voel je je thuis, is taal herbergzaam. Ik heb ooit een gedicht geschreven met de regel ‘dat ik de naam mag zijn van jouw verlangen’. Oorspronkelijk was het een liefdesgedicht. Jaren later kreeg ik vanuit een klooster het verzoek of ze het mochten opnemen in hun gezangenbundel, want de monniken wilden het zingen bij de eucharistie. Zo werd het onderdeel van de cluster taal, poëzie, geloof.”
Wij hebben veel meer met poëzie te maken dan we denken, hè?
“Poëzie verkoopt voor geen meter en toch is iedereen ermee bezig. Toen ik in het lezingencircuit terechtkwam, begon ik bij vrouwenverenigingen en spraken we over feestdagen en poëzie. Dan vertelde ik dat het niet van poëzie houden vaak te maken heeft met moderne gedichten: die zijn nogal hermetisch, bijna een cryptogram. En dan zei ik dat ze eens goed moesten kijken naar het liedje dat ze hun kleinkinderen leren: ‘Klap eens in je handjes, blij, blij, blij …’ Daar zitten drie maatsoorten in, twee rijmsoorten en binnenrijm. Dat zijn de vaste vormen van poëzie. Maar het centrale kenmerk is de metafoor, de overdrachtelijke beeldtaal. Zoals een roos metafoor wordt voor de liefde. Vandaar ook dat Jezus gelijkenissen vertelde. De bijbelse verhalen zijn voor mij één grote gelijkenis, een spiegel waarin je jezelf kunt zien.”
Hoe dienstbaar moet je zijn in al je functies?
“Ze vloeien vanzelf in elkaar over. Elke zondag preek ik en vaak krijg ik te horen dat ik poëtisch taalgebruik heb. Dan besef ik weer dat dat komt doordat de Schrift zelf voor mij poëzie is. Vanuit het calvinistische verleden zijn we eraan gewend geraakt om de Bijbel te zien als een historisch of dogmatisch boek, maar dat heb ik ver achter me gelaten. Die dienstbaarheid word ik nooit moe, want het is geen wegcijferen. Als je mensen vraagt wat ze nou eigenlijk geloven, krijg je nooit een antwoord uit de catechismus maar eerder een fragment uit een liedtekst. Als je zingt, kun je veel meer geloven dan wanneer je het gaat opzeggen. Zelfs een communist die over de heilsstaat zingt, heeft iets visionairs.”
Paspoort Sytze de Vries
GEBOREN: 15 augustus 1945 in Leeuwarden
WOONPLAATS: Schalkwijk
OPLEIDING: Studeerde aan de faculteit der godgeleerdheid in Groningen
CARRIÈRE: Was predikant in Peize, Purmerend en Amsterdam (Oude Kerkgemeente met de opdracht voor Liturgie en Kerkmuziek). Hij werkte als presentator/programmamaker
bij de NCRV en was docent Liturgiek. Is nu freelance predikant, schrijver, dichter en vertaler in Werkplaats de Vertaalslag te Utrecht. Hier wordt samengewerkt met andere artistieke disciplines, waaronder musici. Ook verzorgt hij uitzendingen voor Radio Bloemendaal. Sytze de Vries publiceerde talloze handboekjes, liedbundels en liturgieën, en verschillende gedichtenbundels. Recent vertaalde en bewerkte hij Engelse hymnes zoals het onverwoestbare Jerusalem.
Het hele interview leest u in de NCRV-gids van week 15. Bent u geen abonnee maar wilt u niets meer uit de gids missen? U kunt hier abonnee worden.
Tekst: Ella Weisbrod
De verwondering met Sytze de Vries is op zondag 16 april, Eerste Paasdag, om 8.30 uur ’s ochtends te zien op NPO 2.
