Het behouden kind ***
Janneke Holwarda: voor mij een nieuwe naam. Ze schreef al eerder romans, maar die kwamen uit bij een kleine, Groningse uitgeverij. Hoe oud ze is? Uit de knullige, onflatteuze foto valt het amper op te maken. Vijftig? zestig? Duidelijk een huis-tuin-en keukenkiekje. Hé, Wereldbibliotheek, kan dat niet wat beter? Ook op jullie website word je niks wijzer. Gemiste kans. Ze stapt toch niet voor niets over naar een grotere uitgeverij?
Deze kleine roman, waarin je de hele tijd in het hoofd van een vrouw, Lena, verkeert, is beklemmend, van begin tot het eind. Het gaat over een moeder die zich “als een slak” in haar huis heeft teruggetrokken. Ze wacht op haar zoon, Thomas, een jongen van vijftien, met wie ze slecht op kan schieten. Die ochtend is hij boos vertrokken, maar hij komt heus wel terug, blijft ze zich voorhouden.
“Half tien. De dag strekte zich voor haar uit als het grote brede strand aan de oostpunt van het eiland waar ze vroeger had gewoond. Eindeloos veel zand, ver weg de zee, daarachter de contouren van het volgende eiland, en midden in die uitgestrekte leegte een kleine grijze stip. Zij.”
Het boek beslaat één hele dag, en nacht, waarbij we hoe langer hoe meer verstrikt raken in de hersenspinsels van Lena. Niet alleen over haar zoon, ook over haar verleden, haar jeugd op een Waddeneiland, haar ontsnapping daaraan door er met een oudere schipper vandoor te gaan. Hoe is Lena zo geworden? Heel langzaam en minutieus ontrafelt Holwarda de psyche van deze vrouw. Je gaat als lezer steeds meer twijfelen. Bestaat die zoon eigenlijk wel? Hij wordt wel erg oppervlakkig beschreven. “Het was idioot dat ze altijd had gedacht dat ze alles van hem wist.” En die romance met die schipper. Hoe aannemelijk is die? Je kunt je die verzenuwde vrouw amper voorstellen als avontuurlijke zeezeilster. En als het wel klopt, waar is die man dan? Haar zoon pikt het niet meer dat ze zo schimmig over zijn vader doet. Daarom is hij ook ’s morgens de deur uit gegaan. Maar hoe is ze dan zo eenzaam geworden? Ook daar komen we uiteindelijk achter, maar dat wordt pas op de laatste bladzijden verteld.
Moeders en zonen: moeders die zich zorgen maken over zonen die niet thuiskomen, over zonen die het verkeerde pad op zijn gegaan… het thema komt vaker voor in de literatuur. Holwarda weet hoe ze de binnenwereld van een wanhopige, dwangmatig handelende vrouw moet neerzetten. Al doet ze dat soms wel erg expliciet: “Ik doe de dingen zonder dat ze tot me doordringen, ik leef wel, maar ik ben er niet bij. Ik zit niet in mezelf.”
Dat begrepen we zelf ook wel.
Ondanks de onwaarschijnlijkheden en het te uitleggerige hier en daar, heb ik deze kleine roman met plezier gelezen. Holwarda “toont ‘la condition humaine’ soms rauw, soms triest, soms melancholisch, soms teder”, schreef Paul de Wispelaere over een eerder boek van haar. Dat is mooi gezegd. Het geldt ook voor Het behouden kind.
Volgende week
bespreekt Mieke De ondergrondse spoorweg van Colson Whitehead.
