Meisjesherinneringen ***
Het terugvinden en vasthouden van de voorbije tijd: ‘à la recherche du temps perdu’. Maar dan anders, en korter. In 173 pagina’s gaat de Franse schrijfster Annie Ernaux (1940) terug naar de zomer van 1958, waarin ze als jeugdleidster in een vakantiekamp werkte, en waarin ze voor het eerst kennismaakte met ‘het grote geheim’, seks. Of moet je het liefde noemen?
Blij ontsnapt te zijn aan het kleinburgerlijke leven bij haar ouders die een winkel drijven in een kleine plaats, stort ze zich gretig en vol verwachting in de armen van de hoofdjeugdleider en wordt verliefd. ‘De zweverige voorstellingen van de geslachtsdaad die leven bij dit ik op de drempel van de vakantiekolonie, hoe roep je die terug? Die volstrekte onwetendheid, die verwachting van wat zich op dat moment van het bestaan voordoet als het onbekende en het wonderbaarlijke bij uitstek – het grote geheim waarover wordt gefluisterd sinds de kindertijd maar dat op dat moment nergens beschreven staat en nergens wordt getoond – hoe breng je die tot leven?’ Dat stelt ze zich als opdracht.
We moeten wel bedenken dat de situatie in 1958 in niets meer lijkt op nu. Tot eind jaren 60 bestond er voor meisjes geen seksuele vrijheid, vertelt ze aan Margot Dijkgraaf in een interview in NRC Handelsblad. De pil kwam pas later. Het verhaal van Annie is haar eigen verhaal, maar ook het verhaal van alle meisjes in die tijd. De begeerte, de schaamte, de angst niet meer ongesteld te worden. We kunnen het ons nu amper meer voorstellen.
In haar boek wisselt ze het ‘ik’ van nu af met het ‘zij’ van toen. ‘Ik ben haar en zij is mij, en tegelijkertijd is dat bedrog’, zegt ze in het interview. ‘Je kunt nu eenmaal niet aanhaken bij degene die je veertig jaar geleden was.’
Iedereen die het probeert weet hoe waar dat is. Vorig jaar stuurde mijn beste middelbareschoolvriendin me een doos brieven terug: het kostte me moeite me te verplaatsen in die kwebbelende tiener, me voor te stellen waar ze zich druk over maakte, laat staan dat ik nog echt wist hoe ik toen was, wíe ik toen was. Het leek een vreemde.
Als Meisjesherinneringen iets teweegbrengt is het dat: je laten nadenken over je verhouding tot je eigen vroegere ik.
Ernaux graaft dapper verder, becommentarieert de Annie van weleer, haar vernederingen, de spot waarmee ze wordt bejegend, de neiging zich aan ‘hem’ te onderwerpen, terwijl hij meteen na die eerste nacht al geen enkele interesse meer voor haar toont. De immense schaamte die daarop volgt.
Ze zit met een vergrootglas boven foto’s, herleest brieven, op internet vindt ze de jeugdleider terug: als pater familias poseert hij met zijn schare (klein)kinderen.
Ik vond het zeker een interessant boek, en ik ben blij dat ik kennis heb gemaakt met deze schrijfster die in Frankrijk een flinke status heeft. Dat er al negen titels van haar verschenen in vertaling: het stemt me nederig. Erg Frans is het wel: gewrocht, intellectueel, en loodzwaar. Geen sprankje humor: iets meer van onze Annie (M.G.) had haar niet misstaan.
Volgende week
bespreek Mieke Het mooie seizoen van Kees van Beijnum.
Meer recensies
Een aantal lezers van Miekes Leesclub hebben het boek Meisjesherinneringen gerecenseerd. Benieuwd naar hun mening? U leest het hier.
