Als je de stilte ziet *****
Als je de stilte ziet is een typische Verbogt-titel. Ook de hoofdpersoon is een typische Verbogt-figuur, een oudere toneelschrijver, die alleen op een boot woont, genoeg succes heeft, iemand die nadenkt over zijn leven en vooral over zijn jeugd die zich in Nijmegen afspeelde, de stad waar Verbogt opgroeide. Nijmegen en Dylan… Vaste prik.
Het boek opent met een passage waarin hij zijn oudere zus betrapt in bed met zijn pleegbroer. Hij is een jaar of vijftien en voelt zich buitengesloten. Met zijn zus heeft hij weinig contact en met zijn pleegbroer Sander probeert hij het, maar het lukt niet. Als hij hem Kuifjes brengt op zijn ziekbed weet hij niet eens of Sander die leest. Dat zegt genoeg. Het enige wat ze delen is de muziek van Bob Dylan en Bach. Sander verdwijnt weer uit zijn leven als hij gaat studeren, maar blijft in zijn hoofd een rol spelen, net als Martha, het vriendinnetje dat nooit op kwam dagen na een brief met liefdesverklaring.
‘Als ik denk aan vroeger, is het nu ook weer aanwezig, gebeurt alles opnieuw’, las ik in een interview met Verbogt. Zo vergaat het ook zijn hoofdpersoon: die is tegelijk in het heden en het verleden, hij floept heen en weer. Ik kan niet goed uitleggen hoe Verbogt het doet, maar het is heel herkenbaar. Iedereen die ouder is zal zich wel eens afvragen waarom zijn of haar leven zo is verlopen, en of het ook anders had gekund. Stel dat hij Martha wél had getroffen?
De relaties met vrouwen in zijn leven waren intens maar ook vrijblijvend. Hij komt ze altijd toevallig tegen in de trein of tijdens een wandeling, en ze wandelen ook zo weer de deur uit. Zelfs als er sprake is van vaderschap doet hij geen moeite. Kom op man! Maar het zijn niet enkel overpeinzingen: er is ook een mysterie. Wat is er nou eigenlijk precies gebeurd destijds?
Pas na een halve eeuw, als hij mensen uit zijn verleden – ook weer toevallig – tegenkomt komen we daarachter. (En dan blijkt hoe vernuftig het boek in elkaar zit. Ik ging nadat ik het uithad, meteen weer het begin lezen. Probeer dat maar eens, je leest hetzelfde, maar de betekenis verandert.
Thomas Verbogts boeken gaan niet over opzienbarende zaken of grote kwesties. Het straatrumoer is doorgaans ver weg. Maar de tijdgeest zit er altijd in. In zijn geval die van de jaren 70. Daar is Verbogt door gevormd, en zijn romanpersonages ook. Maar ze zijn iets kwijtgeraakt wat ze proberen terug te halen.
‘Als ik de weg kwijt ben in mijn leven is dat niet omdat ik die niet kan vinden, maar omdat die er niet meer is’
De achterflap noemt Thomas Verbogt net zo ingenieus en interessant als Julian Barnes. Zit wat in. De uitgever moet zijn best maar eens doen in het buitenland.
Uitgeverij Nieuw Amsterdam 272 blz. €20,99 (e-book €12,99)
