Bezette gebieden ****
De Joodse psychater Kadoke (spreek uit: Kadoké) is een personage dat lezers van Moedervlekken, Grunbergs vorige roman, al kennen. In dat boek redt Kadoke zijn suïcidale patiënt Michette die zich sneed en bleekwater dronk, door haar in huis te nemen en voor zijn moeder te laten zorgen. Een ongewone en ongeoorloofde praktijk uiteraard, waar hij in Bezette gebieden de rekening voor gepresenteerd krijgt.
Michette heeft het aangelegd met een schrijver, die haar verhaal verwerkt in een roman. En ook al is het een roman, al gauw valt Kadoke’s naam en raakt hij verward in een nare klont van fictie en werkelijkheid die hem noodlottig wordt. Hij mag zijn vak nooit meer uitoefenen. Het wordt nog erger als hij zich in een talkshow probeert te verdedigen en als het boek genomineerd wordt voor een prijs. De scène waarin hij met een bord met Literatuur is geen laster voor het hotel gaat staan waar de prijsuitreiking plaats vindt, is pijnlijk, maar kostelijk om te lezen. Als hij dan ook nog eens een hoop antisemitische bagger over zich heen krijgt (‘Het is jammer dat de goede Joden zijn vergast en de slechte Joden zijn overgebleven. U bent daar het levend bewijs van.’), ziet hij hier geen toekomst meer.
Verlossing dient zich aan in de gedaante van een ver familielid dat opeens op de stoep staat, de zioniste Anat. Hij klampt zich aan haar vast, en zo komt het dat het tweede deel van deze ongelooflijke roman zich afspeelt in Israël, in een nederzetting in de bezette gebieden. Met zijn vader bewoont hij daar een aftandse caravan. Grunberg beschrijft Kadoke’s maatschappelijke val zonder al te veel mededogen. ‘Zou het onverbloemd egoïsme de kern van het leven zijn?’ vraagt Kadoke zich af, ‘Wie wenst te voelen wat het leven is moet zich ontdoen van verantwoordelijkheden en verplichtingen.’ Dat lukt hem op geen enkele manier, sterker nog, hij krijgt in Israël een onthaal als de verlosser die Anat een kind zal schenken. In de nederzetting is voortplanting belangrijker dan liefde. Maar hij heeft geen keus: hij moet zich aanpassen. De mens moet zich altijd maar weer aanpassen.
Wie wel eens naar Het Israël van Heertje en Bromet kijkt, zal veel herkennen: de lelijkheid, het fanatisme, het denken in vijandschap en het terugverlangen naar een negentiende-eeuwse maatschappij. ‘Hoe moet je oud worden tussen gestolde angst, hoe moet je leven tussen mensen die het dode verleden levend willen houden en dat toekomst noemen?’ Dat Kadoke een uitweg zoekt uit deze verstikkende ‘gevangenis’ is begrijpelijk, al loopt ook dat slecht af. Maar wat is slecht en wat is goed? Alles en iedereen krijgt een veeg uit de pan, de kolonisten die oploskoffie drinken en met plastic bestek eten, de orthodoxe Joden, de Christenen voor Israël, de schrijvers, de talkshows. Veel om over na te denken, veel te lachen ook, met kiespijn. Een wreed boek.
Uitgeverij Lebowski 426 blz. €24,99 e-book €9,99
