Cliënt E. Busken ****
Wat vorm betreft is Cliënt E. Busken een waagstuk. Een heel boek lang de monologue interieur van een man die in een rolstoel vastgebonden in een verzorgingstehuis voor dementerende ouderen verblijft. Veel gebeurt er niet op de gesloten afdeling van huize Madeleine, maar Busken, en wij, moeten het doen met de maalstroom van zijn gedachten, die hij overigens zeer eloquent verwoordt, al ontschiet hem wel eens een woord. Het cakeje van Proust is trouwens vervangen door een Hollandse sprits. ‘Sprits moet korrelig bros zijn tussen de tanden, dat houd ik te vuur en te zwaard vol’.
Uit protest fingeert hij doofheid en stomheid, waardoor het verplegend personeel in de veronderstelling leeft dat niks meer doordringt tot meneer Busken. ‘Welk een grove misvatting’. Hij ziet alles en hij heeft over iedereen een mening. Taferelen uit zijn rijke verleden komen ook voorbij. De hoofstukken beginnen steeds met drie puntjes alsof zich een gedachtegang opeens aandient. Busken was vroeger iets belangrijks, hoogstaands, zowel artistiek als wetenschappelijk, dan weer een emeritus hoogleraar cybernetica, dan weer een polair meteoroloog, ‘de heropstanding van Goethe werd ik genoemd’. Hij verkeerde in de hoogste kringen, waar hij op hetzelfde tuinfeest als Harry Mulisch en Beatrix rondloopt. En hij is bezig aan een mystiek, hoogst geheim manuscript.
Soms laat de taal hem in de steek, en kan hij niet op een woord komen ‘als parelkralen die van een snoer glijden beginnen woorden me een na de ander te ontvallen wegens vergetelijkheid.’ Dat verhaspelen van de woorden verraadt zijn aftakeling maar leidt ook tot vondsten als stampende pede, helaselijker, ontpiemeld. Een treurige oude man met een luier tussen zijn verschrompelde benen, maar van binnen een toornige god die greep probeert te houden op zijn situatie met ronkende volzinnen. Had hij inderdaad een dochter? En hoe heet die dan? Wat moeten we als lezer denken van al die herinneringen? Zelfs zijn vroegste jeugd komt langs met een vreselijke moeder.
Er zijn veel ronkende recensies verschenen en dat snap ik wel. Jeroen Brouwers is een fenomeen van bijna tachtig en als je van taal houdt dan heb je met dit boek een kostelijke leeservaring. Toch had ik er op een gegeven moment genoeg van, van dat draaien van rondjes in het brein van E. Busken. Je hoopt tegen het eind dat er nog iets gaat gebéúren, een verrassing, maar gezien de situatie, die er uitsluitend een van aftakeling is, zit dat er niet in.
Uitgeverij Atlas Contact 258 blz. hardcover €21,99, e-book €12,99
