Confrontaties ***
Ha, eindelijk iemand van kleur op de shortlist van de Libris Literatuurprijs. Dat werd tijd. Het is nog niet eens zo lang geleden dat je de vrouwen met een lantaarntje moest zoeken. En kijk aan: nu is de helft vrouw. Ja, ik weet het wel, ‘we kiezen de beste boeken’, zegt de jury, maar je maakt mij niet wijs dat andere factoren geen rol spelen. Zo zit er jaren steevast één Vlaming bij. Maar dat is vast toeval. Simone Atangana Bekono kende ik niet, maar met haar dichtbundel sleepte ze al twee prijzen in de wacht. Met Confrontaties geeft ze stem aan een zestienjarig, opstandig meisje dat van zich afbijt als het racistische getreiter op school haar te veel is geworden. Salomé, die een Nederlandse moeder en Kameroense vader heeft, en met een citoscore van 550 op het gymnasium terecht is gekomen, gooit haar twee belagers een (oer-Hollandse) fiets in het gezicht. Dat levert haar zes maanden jeugddetentie op.
In die gesloten omgeving speelt zich het verhaal af, de toedracht lezen we pas later.
Salomé is niet alleen dwars, maar ook woedend, wanhopig en uiteindelijk berustend. De sfeer in het detentiecentrum is grimmig, vriendschap is schaars en vluchtig, want er is een snelle doorloop van delinquenten. De slimme en gevoelige Salomé leest veel, Harry Potter, Toni Morrison Willem Frederik Hermans.
Haar begeleider is een zekere Frits, die ze herkent als deelnemer aan een televisieprogramma, dat heel erg lijkt op Groeten uit de rimboe, een smakeloos SBS 6-programma waar Nederlandse gezinnen een tijdje intrekken bij een inheemse stam. Natuurlijk verzet ze zich tegen deze therapeut, die het van zijn kant ook wel weer goed bedoelt.
En zo zit het boek vol misverstand, weerstand, onbegrip, woede en pijnlijke voorbeelden van racisme. Want ja, als je een slimme gymnasiaste bent en je leest Hella Haasse en je wordt voor ***neger uitgemaakt… Toen ze als kind snoep ging kopen in het dorp, waar net een azc was gekomen, kwam een man naar haar toegelopen: ‘Welkom in Nederland!’
‘Dat is wat ik bedoel. Dat het verstoord raakt. Dat je wordt onderbroken. Dat net als de beelden elkaar op een logische manier lijken op te volgen, als je denkt de feiten te kunnen begrijpen, plotseling het beeld wordt aangetast.’ Bekono beschrijft de detentie en de innerlijke gevoelswereld van Salomé indringend. Toch hield de hoofdpersoon iets schetsmatigs waardoor er een afstand bleef tussen mij en haar. Aan de ene kant schermt ze met de mythe van Prometheus, die vastgeketend wordt aan een berg waar elke dag een adelaar zijn lever uit zijn lijf komt pikken, aan de andere kant is ze een bokkige puber. Haar volwassen reflecties lijken soms niet bij haar leeftijd te passen. Met het einde wist Bekono niet zo goed raad, maar al met al: een confronterende leeservaring.
Uitgeverij Lebowski 224 blz. €22,99 (e-book €4,99, luisterboek €12,99)
