**** De bagage
Monika Helfer is een Oostenrijkse auteur, die haar sporen in het Duitse taalgebied al ruimschoots verdiende, maar nu eindelijk met deze vertaling Nederland heeft bereikt. Fijn! Lezen buiten de deur verruimt de blik. Die is in dit geval gericht op een boerendorp aan het begin van de Eerste Wereldoorlog in de Oostenrijkse bergen, met een postbode, een burgemeester en een kleine, roddelende bevolking. Het is het verhaal van haar grootouders.
Helemaal aan de rand woont een gezin met een knappe man, Josef, zijn beeldschone vrouw Maria en vier kinderen. Het lijkt het begin van een sprookje. Arm zijn ze wel: twee koeien en één geit, water uit een put en geen elektriciteit. Ze worden ‘de bagage’ genoemd, omdat de vader en grootvader van Josef lastdragers waren. Veel contact hebben ze niet met de dorpsbewoners, die hen als halve wilden beschouwen, maar de mannen in het dorp kijken wel allemaal begerig naar Maria. Als Josef wordt opgeroepen voor het leger, lijkt het hem geen overbodige luxe de burgemeester te vragen een oogje in het zeil te houden.
Twee keer krijgt Josef verlof, toch negeert hij zijn vijfde kind, Grete, omdat hij vermoedt dat Maria hem bedrogen heeft. Die heeft inderdaad moeite gehad om zich de hitsige (‘Ik ben jullie weldoener’) burgemeester van het lijf te houden. Een schitterende scène, waarin de negenjarige zoon Lorenz hem onder schot houdt met een geweer met hagel, terwijl de andere kinderen zijn rugzak plunderen.
Het verhaal wordt de schrijfster, de dochter van Grete, verteld door haar inmiddels stokoude tante Kathe. Helfer schakelt moeiteloos en associatief tussen die tijden en generaties. Ze schetst een prachtig beeld van die mooie en stoere Maria, die wil dat haar gezin er schoon bijloopt, net zo schoon als gezinnen in de stad. ‘Ze hebben veel witte kleren, daar komen haar donkere haar en donkere ogen en de donkere ogen van haar man goed bij uit. De anderen beneden in het dorp dragen haast nooit witte kleren, sommigen niet eens op zondag.’
Diep in Maria sluimert een verlangen naar een beter leven. Eén keer raakt ze tijdens Josefs afwezigheid nog verliefd op een vrolijke Duitser, Georg, maar ze weerstaat hem. Ze drinkt een hele fles schnaps leeg alsof ze beseft dat haar laatste kans op geluk voorbij is. Helfer weet natuurlijk niet waar haar grootmoeder allemaal van droomde, maar ze fantaseert erover: ‘Een leven als stadse dame in Wenen of Berlijn, steden waar een vrouw als zij zou opvallen.’ Het boek telt nog geen 160 bladzijdes, Helfer heeft weinig woorden nodig om je een hele wereld voor te toveren. Prachtig.
Uitgeverij Nieuw Amsterdam hardcover 160 blz. € 20,-
