De beste jaren van juffrouw Brodie ****
Jean Brodie werkt op de Marcia Blaine School voor meisjes en houdt er zo haar eigen lesmethodes op na. Ze heeft een zestal favorieten – de Brodie-meisjes – die ze kneedt naar eigen inzicht. Ze weten dan ook wie Mussolini is, ze kennen de Italiaanse renaissanceschilders, de voordelen voor de huid van reinigingscrème en het liefdesleven van Charlotte Brontë en van juffrouw Brodie zelf. Onderwerpen die niets met de gangbare lesstof te maken hebben. Geen wonder dat de directrice een aanleiding zoekt om deze vreemde eend in de bijt te ontslaan. En die komt er, maar dan zijn we heel veel jaren verder.
In het begin zijn de meisjes tien, het is 1930. Je zit als het ware zelf weer in de bank: een nog onbeschreven blad waar een juf of meester onvergetelijke indrukken op kan achterlaten. Juf Brodie is mooi en elegant, haar verloofde is in de Eerste Wereldoorlog gesneuveld en ze is ‘in de beste jaren van haar leven’. Geen wonder dat de enige twee mannelijk leerkrachten verliefd op haar zijn. De getrouwde, eenarmige tekenleraar maakt, als ze wat ouder zijn, portretten van de Brodie-meisjes die op een of andere manier alle op juffrouw Brodie lijken…
Met die leraren gebeurt nog van alles, wat ik hier niet verklap. Al hoeft het boek het helemaal niet van de plot te hebben, want Spark maakt ingenieus gebruik van vooruitwijzingen, zodat je terloops al op de hoogte bent gebracht van hoe iedereen ‘eindigt’ in het leven. De een komt om in een brand, de ander wordt actrice, en eentje eindigt zelfs in een klooster. Het enige waar het lang naar blijft gissen is wie juffrouw Brodie uiteindelijk verraadt, zodat ze alsnog ontslagen wordt.
Na 173 bladzijdes heb ik een onvergetelijk, charismatisch personage leren kennen. Maar in het ogenschijnlijk luchtige verhaal komen veel zware thema’s langs: liefde, overspel, indoctrinatie, kunst en… fascisme. Miss Brodie is een bewonderaar van Mussolini en het is wel duidelijk dat de dubieuze denkbeelden die ze haar meisjes bijbrengt haar ondergang betekenen. Pieter Steinz interviewde Muriel Spark in 2000 nog voor de NRC. Hij noemde haar ‘een stilistische duivelskunstenares met het talent om humoristisch te vertellen over zware thema’s. Mooi dat deze klassieker opnieuw is uitgebracht, in een gemoderniseerde vertaling. In 1962 nog controversieel, maar nu in Engeland gezien als een van de beste honderd van de vorige eeuw.
Uitgeverij Orlando 174 blz. €21,50 (e-book €12,99)
