Recensie Mieke: De Saamhorigheidsgroep van Merijn de Boer

Bernhard Wekman kijkt terug op de jaren 80, toen hij kennismaakte met de Saamhorigheidsgroep.

De Saamhorigheidsgroep ***

De Libris shortlist! Welke las ik en wat is de verrassing? Brouwers, Rijneveld en Mortier: check! Maar die andere drie? Nooit van gehoord, of vaag. Die gaan er dus de komende weken aan geloven, te beginnen met De saamhorigheidsgroep. ‘Een roman die ik telkens wilde pakken tot ik hem uit had’, staat er op de cover, een citaat van Marja Pruis.

Ze heeft gelijk, het is een boek dat je achter elkaar uitleest. Dat is ook wel het devies want er komen veel verschillende leden van die groep in voor. Wiebe, Annelies, Hester, Felix, Renate, Bronno, Olga, Ralf, Wijnie, Laurens, Tristan en Liza en Bernhard. Bernhard, diplomaat in spe, past eigenlijk helemaal niet bij de links-idealistische groep uit Haarlem, waarvan de leden 10 procent van hun inkomen afstaan voor goede doelen in derde wereld. Maar hij wordt liefdevol opgenomen en al gauw doet hij mee aan de knuffelronde die aan elke vergadering voor af gaat.

In het weekend gaan ze er op uit, naar een demonstratie of een wandeling in de natuur waarbij vrolijk gezongen wordt. ‘Als het begon te regenen terwijl ze in het bos waren, leken ze dat niet in de gaten te hebben. Niemand in de groep zei er iets over en iedereen wandelde vrolijk en lachend verder, ook al stroomde het water over hun wangen.’ Op de klanken van een ukelele, een blokfuit en een tamboerijn wordt er gedanst, soms kleden ze zich uit. Is dit satire? Nee, karikaturaal lijkt het wel, en toch laat de schrijver hen in hun waarde. Nooit maakt hij ze belachelijk. Ze zijn echt samen, en gelóven in alles wat ze doen. Dat werkt, je gaat ze sympathiek vinden.

Het is boek is opgezet als een raamvertelling en begint in 2018: Bernhard is inmiddels ambassadeur in New York en zit tegen zijn pensioen aan, een dikbuikige cynische drinker. Nooit heeft hij veel over zijn verleden nagedacht, maar als hij een e-mail krijgt van ‘een van die schimmen uit de Haarlemse tijd’ begint er iets te roeren. Bronno, die zijn idealen nooit heeft verloochend, komt naar New York om bij Bernhard voor de kwestie Tibet aandacht te vragen in de Veiligheidsraad. De scène waarin Bronno in een chique Japans restaurant zijn meegebrachte boterhammen wil opeten is hartverscheurend.

Bernhards herinneringen komen los, en hij denkt aan Liza, de enige vrouw van wie hij ooit gehouden heeft. Huilend in zijn kantoor beseft dat hij dat het dertig jaar geleden was, of nog langer zelfs, dat hij voor het laatst gelukkig was geweest. Echt gelukkig. Het grootste deel van het boek beslaat die periode 1982-1983, en beschrijft hoe Bernhard verliefd raakt op Liza, die aanvankelijk haar eigen beweegredenen heeft om met hem in zee te gaan, maar ook verliefd op hem wordt. Toch blijft ze bij haar partner Tristan, een deerniswekkende schilder met een paardenstaart en gaat Bernhard de grote wereld in. En wie is er nu uiteindelijk gelukkiger geworden? Daar gaat dit boek over. Maar het is ook een heerlijk leesboek, met een hoog o-ja zo-was-het-in-die-tijd-gehalte.

Uitgeverij Querido 400 blz. €22,50 (e-book €12,99)