Mijn eerste Amerikaan ****
Wie was mijn eerste Amerikaan eigenlijk? Dat was ook een zwarte man, ik zag hem rolschaatsen in San Fransisco. Een poosje trok ik met hem op, hij nam mij mee naar concerten, ik at ‘soulfood’ en sliep met hem in een shabby hotel. Tot hij begon te zeuren dat hij alleen maar mijn ‘black experience’ was.
De eerste Amerikaan van Ilka Weissnix (weet niks) is meteen goed voor een langere relatie, al ligt dat helemaal niet voor de hand. Zij is Joods, een Oostenrijkse van 21, gevlucht voor Hitler, en na tien jaar omzwervingen in het beloofde land gearriveerd. Een mager meisje met een spleet tussen haar tanden, geen idee waar ze is beland. Hij is een cynische intellectueel, zwart, zwaar aan de drank. Ze ontmoeten elkaar, drie maanden nadat ze is aangekomen, in een stoffige bar ergens in Nevada.
‘Een oudere man, een heel grote, gezette man die er compact uitzag. Zijn grijzende haar was buitengewoon kort geknipt. Het lag plat tegen de grote schedel op een manier die het meisje niet begreep’.
Er is veel meer dat Ilka niet begrijpt, de taal bijvoorbeeld, maar ze leert snel. Carter Bayoux neemt haar mee naar een chique bruiloft, waar hij zich misdraagt en een fles whiskey mee ratst, naar Duke Ellington, of naar een concert in Carnegie Hall, waar ‘een bruine vrouw, met een witte gardenia in haar haar’ zingt. (Billie Holiday), maar ook naar een vergadering van de Verenigde Naties, waar hij, als columnist voor een ‘zwarte’ krant een bureau heeft, Hij kent iedereen die er een beetje toe doet, zeker in zwarte kringen, en iedereen kijkt tegen hem op, Hij stelt haar aan zijn vrienden voor, schrijvers, communisten, bohemiens, vaak gemengde koppels, met zijn allen logeren ze in een buitenhuis in Connecticut. Ilka doet haar best: ‘Ik zié dat het Amerikaanse landschap groen en mooi is, maar ik heb een moeilijkheid om dat te vóélen. Voor mij ziet het er altijd uit alsof er iets niet klopt. Maar wat verkeerd is, denk ik, is de manier waarop ik kijk. ‘We leren je nog wel hoe je naar het Amerikaanse landschap moet kijken.’
Carter woont in een hotelkamer, waar hij zich regelmatig opsluit om zich te bedrinken. Slapen kan hij niet, soms wordt hij opgenomen in een inrichting. Ook hij heeft zijn demonen. Ilka blijft hem trouw bezoeken, om met hem te vrijen, of films op televisie te bekijken, zelfs als haar moeder plotseling komt. Die blijkt gevonden in een kibboets! Ze heeft nachtmerries omdat ze haar man aan het eind van de oorlog heeft achtergelaten in de berm waar hij door de nazi’s is doodgeschoten. Iedereen heeft zijn trauma’s maar het is ook een periode van hoop voor zwarten, en voor immigranten die de ellende in Europa achter zich lieten. Het leven kan nog alle kanten uit. Die sfeer heeft Lore Segal prachtig beschreven.
Een omgekeerde Henry James, noemt Grunberg het op de cover. Hier niet de Amerikaanse die in Europa de ware cultuur leert kennen, maar een erudiete Amerikaan die een Europese inwijdt. Wat een heerlijk en inzichtelijk boek!
Uitgeverij Cossee 350 blz. € 24,99 (e-book € 12,99)
