Recensie Mieke: Ik ben Hendrik Wittebooi

Deze week heeft Mieke van der Weij het boek 'Ik ben Hendrik Wittebooi' van Conny Braam gelezen. Wat vond Mieke van het boek? Lees het hier.

Ik ben Hendrik Wittebooi van Conny Braam ***

“Je zult het bitter gaan berouwen dat je de macht over je land in handen hebt gegeven aan de blanke man die geen respect kent voor onze tradities en gebruiken.”

Profetische woorden van Hendrik Witbooi, een verzetsheld die een belangrijke rol speelde in een drama dat zich afspeelde rond de vorige eeuwwisseling in Zuidwest-Afrika, het huidige Namibië. In feite was het de eerste volkerenmoord, uitgevoerd door de Duitsers op diverse bevolkingsgroepen.

Voor het schrijven van deze roman zijn de brieven en dagboekaantekeningen van Hendrik Witbooi de belangrijkste inspiratiebron geweest. “Deze persoonlijke documenten […] hebben me de mogelijkheid geboden de gebeurtenissen […] door Afrikaanse ogen te zien”, schrijft Braam. Uniek, omdat over het algemeen de koloniale geschiedenis van Afrika door westerse waarnemers is vastgelegd.

Dat Conny Braam zich betrokken voelt bij Afrika, weten we al sinds haar debuut Operatie Vula, over haar spannende avonturen in de antiapartheidsstrijd.

Hendrik Witbooi, die heeft leren lezen en schrijven van een zendeling op zijn veertigste, wil zijn nomadische volk naar het noorden leiden, voorbij het land van de Herero, daar begint het boek mee. Een ware, Bijbelse exodus! Hij raakt in aanvaring met de Herero-krijgers en verliest twee van zijn zonen. De Herero worden door de Duitsers misleid, en tekenen een overeenkomst die hen onder Duits gezag stelt. Hendrik ziet het met lede ogen aan (zie de brief aan het begin van dit stukje, gericht aan hun leider Maharero) en werpt zich op als leider van het verzet, aanvankelijk met succes.

De Duitsers, die in tegenstelling tot de Fransen en de Engelsen geen lucratieve kolonie hebben weten te bemachtigen, worden steeds feller, zeker nadat de nog enigszins onbeholpen en goedaardige afgezant Göring (vader van Hermann) wordt afgelost door generaal Von Trotha, een eersteklas houwdegen.

Wat dan volgt tart elke beschrijving. De moedige, vindingrijke strijd van Hendrik is uiteindelijk kansloos, en niet alleen de Herero’s maar ook de Witbooi worden afgeslacht en in concentratiekampen opgesloten. Ook Hendrik sterft in de strijd.

Conny Braam heeft het hele verhaal minutieus uitgezocht en verteld. Het boek is eerder een goed gedocumenteerde biografie en geschiedschrijving dan een roman. Er komen ook veel bijfiguren in voor, van wie de avonturier en alcoholicus Ludwig Conradt, die een conservenfabriek wil beginnen, ongetwijfeld de kleurrijkste is.

Al met al betekent het dat je veel geduld en belangstelling moet hebben voor deze taaie en ingewikkelde geschiedenis. Maar als je het boek eenmaal uit hebt, blijf je nog lang zitten met een vieze smaak in de mond. Wat een indrukwekkende man en wat een weerzinwekkend verhaal!

Braam eindigt met een kijkje op Shark Island, waar het restantje van de Witbooi en andere volken stenen moeten hakken. Het eerste vernietigingskamp.

Ook na hun dood werden ze niet met rust gelaten. In Duitsland, waar volop getheoretiseerd wordt over rassen, ontstaat een handel in schedels. Met kratten tegelijk worden ze verscheept. Ansichtkaarten met foto’s van lynchpartijen en opgehangen Witbooi zijn populair. Eveneens plaatjes van uitgemergelde gevangen meisjes, liefst met blote borsten. Zo is dit één grote prelude op de Holocaust.

Volgende week

bespreekt Mieke De gloed van Sint-Petersburg van Jan Brokken.