Het laatste deel ★★★
Het is lente 1911. Gustav Mahler, de wereldberoemde componist, zit in een warme deken op het dek van een schip dat van Amerika naar Europa vaart, en kijkt uit over zee. Het zal de laatste keer zijn dat hij de overtocht maakt. Hij is pas vijftig, maar erg ziek, hij weet dat zijn einde nadert. Het is zijn laatste reis. Zijn veel jongere vrouw Alma en hun dochtertje Anna zitten in het schip aan het ontbijt, maar hij heeft geen honger. ‘Hij voelde al lang geen honger meer’. Alleen een kop hete thee die een scheepsjongen hem komt brengen.
De componist denkt terug aan beslissende periodes in zijn leven: zo’n schip, zwevend tussen zee en weidse luchten is daar een mooie plek voor: grote successen die hij heeft gevierd als directeur van de opera in Wenen, als dirigent in de opera in New York. Maar ook aan zijn mislukkingen en vertwijfeling. De dood van zijn dochtertje Maria; de affaire die zijn vrouw Alma heeft met ‘de bouwmeester’. (Walter Gropius met wie ze na zijn dood zou trouwen) Al die gebeurtenissen die hij nooit meer te boven is gekomen, hij herinnert zich de ruzies, de moeizame gesprekken, Alma’s verwijten: ‘Wat wil je? Alles waar ik ooit in heb geloofd, is weg. Misschien heeft het ook nooit bestaan. En ze hadden me nog zo gewaarschuwd. Die leeft alleen maar voor de muziek. Hij is oud.’
Alma, de mooiste vrouw van Wenen, was bijna twintig jaar jonger dan haar man. Het huwelijk werd steeds moeilijker, hij kneep haar af, ze mocht van hem niet componeren. Zij had relaties bij de vleet en trouwde uiteindelijk drie keer. Nou ja: boekenkasten zijn er over deze vrouw volgeschreven. Seethaler laat Mahler met betrekking tot Alma wel tot inzicht komen:’ ze had gelijk, hij had haar niet gezien. Hij had haar aangekeken zoals je een vaas bekijkt.’ De schrijver kleurt veel in, maar baseert zich op biografische feiten. Hij is op zoek gegaan naar de mens achter de mythe. Voor hen die al veel van Mahler weten levert dat misschien niet veel extra’s op, al is dit wel een fijne kleine roman met een ingehouden, verzorgde stijl.
Dit boek gaat amper over muziek. Als de scheepsjongen, de enige met wie hij praat tijdens de reis, vraagt of hij iets wil vertellen over de muziek die hij maakt, antwoordt hij: ‘Nee. Over muziek kun je niet praten, daar is geen taal voor. Zodra muziek te beschrijven is, is het slechte muziek.’
Het is veel melancholie dat de klok slaat, Mahler wordt als een gekweld mens geportretteerd, die zich nog nooit gezond heeft gevoeld. Maar er staan ook vermakelijke scènes in, zoals zijn bezoek aan Freud, die hij in Leiden bezoekt om zijn relatieproblemen te bespreken. Freud is er op vakantie en raadt hem aan een pullover aan te schaffen voor de koude treinreis terug. En de poseersessie voor de beeldhouwer Rodin ter gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag Veel zin heeft Mahler er niet in, Parijs vindt hij een suikertaart, en ‘Rodin is knettergek’.
De Bezige Bij 128 blz. Bindwijze €18,99
