Het lied van ooievaar en dromedaris *****
Ik had veel gehoord over wat voor soort boek dit is, maar kon me er geen echte voorstelling van maken. Ik had onthouden dat het eigenlijk over de gezusters Brönte gaat, maar die heten hier anders, Drayden, en dat het verhaal wordt verteld door elf verschillende personages, uit verschillende eeuwen. En, o ja, een aantekenboekje van Eliza May Drayden, waar niemand ooit wijs uit geworden is, vormt een rode draad. Zelfs Anet Daanje zelf erkent dat het niet meevalt om uit te leggen waar het boek over gaat. Toen ik eraan begon had ik dus nog steeds geen idee, maar als je gaat lezen wordt alles duidelijk. Het is als met de synopsis van een opera: wat een ingewikkeld verhaal, denk je, maar het blijkt eenvoudig als je gewoon begint. Wel even doorpakken want 650 pagina’s kosten tijd. Maar dan heb je ook een reis gemaakt.
Die begint met Susan Knowles Chester, een vrouw die de doden wast in Bridge Fowling, een gehucht in Yorkshire, en ze hun lijkwade aantrekt. ‘De dorpelingen verafschuwen haar werk, waar ze gaat drijft verdriet als wrakhout in haar kielzog’. Op 12 december 1847 is Eliza gestorven en gaat Susan haar afleggen. ‘Haar lichaam is lauw, als thee die te lang in een kopje op dorst heeft staan wachten, en ze is broodmager. God had zo’n honger dat hij niet kon wachten tot ze was gestorven.’ En zo staan er op elke bladzijde wel prachtige zinnen. Het is een genot.
De dood is alom tegenwoordig in dit boek, er wordt veel gestorven en begraven. Je wordt meegenomen naar een grafkelder onder een kerkvloer, waaruit een misselijkmakende lijklucht en veel vliegen opstijgen. Je leert een eeneiige tweeling kennen die spirituele seances uitvoert waarbij contact gelegd wordt met de doden. En er is een familievloek waarbij het eerstgeboren jongetje, dat altijd Emery heet, steevast sterft. Je komt bij een adellijke familie in de eerste wereldoorlog terecht, en uiteindelijk bij een Groningse klokkenmaker, Ties Auwerda. Stuk voor stuk kleine romans.
En in al die verhalen is er die link met de zusjes Drayden, ook al is het draadje soms dun. Tussendoor zijn er dan nog de aantekeningen van een van de eerste biografen van Eliza May. Het is veel, maar niet te. Daanje sleept je door het boek. Naast het thema dood en vergankelijkheid, is er het zussenthema, in elk verhaal komen zusjes voor. Wat Daanje zelf ook nog als thema noemt, is de zoektocht naar houvast in het leven. ‘Dat begint in de negentiende eeuw met religie of bijgeloof en verschuift gaandeweg naar wetenschap of complottheorieën. Maar eigenlijk heeft dat dezelfde functie.’
Dat Anjet Daanje een groot stylist is die ook nog eens over super verbeeldingskracht beschikt, leidt geen twijfel. Elk nieuw verhaal greep me weer. Het enige nadeel is dat je steeds opnieuw moet beginnen met nieuwe personages. Wat dat betreft vond ik De herinnerde soldaat als roman beter geslaagd. Maar wat zal ik kritiek hebben. Het is een overweldigende leeservaring. Gewoon aan beginnen.
Uitgeverij Passage 655 blz. € 34 (e-book € 17)
