Recensie Mieke : Hoor nu mijn stem

Wat doet het met je wanneer je merkt dat men op jouw plek liever iemand anders ziet?

Hoor nu mijn stem****

“Je moet het niet lezen, want het komt uit een boos hart.” Dat kregen de ouders van Franca Treur te horen, toen er stukken verschenen in het Reformatorisch Dagblad naar aanleiding van haar debuutroman Dorsvloer vol confetti uit 2009. Dat boek, waarin ze schreef over een meisje uit een bevindelijk boerengezin, veroorzaakte een schok in refoland die nog lang nagolfde. Ik vermoed dat Franca Treur de ouders in dit boek daarom al na twintig bladzijdes laat verongelukken. Dan was ze daar in ieder geval van af.

En het levert haar een mooi thema op. Haar hele leven heeft Ina, de hoofdpersoon in Hoor nu mijn stem gedacht dat zíj verantwoordelijk was voor hun dood. Nu groeit ze op bij haar opa en twee oudtantes. Het zijn geweldige karakters, vooral haar tante Ma is bijzonder, omdat ze, volgens haarzelf, is uitverkoren door de Heer, daarmee haar zus op afstand zettend. Dat moet je namelijk maar afwachten, of God zijn oog op je laat vallen, en je in de hemel komt. Mensen die dat overkomt, hebben een streepje voor. De meeste gelovigen blijven verdoemd, om over de ongelovigen maar te zwijgen.

We zijn dus weer terug op de Zeeuwse klei, waar ‘wereldvreemdheid een deugd was, samen met bescheidenheid, zondebesef, vrouwelijke zwijgzaamheid en gebrek aan ambitie.’ En het beviel me daar zeer goed. Franca Treur spreekt ongetwijfeld uit eigen ervaring, haar beschrijvingen voelen authentiek aan, tegelijk heeft ze een prettige, humorvolle afstand. De ontwikkeling van Ina, die haar naam verandert in Gina, lopen grofweg synchroon met haar eigen leven. Ook Franca Treur ging psychologie studeren in Leiden, en gleed langzaam maar onverbiddelijk van haar geloof, daarin geholpen door de colleges van professor van den Akker, in wie we filosoof Herman Philipse herkennen, van het Atheïstisch manifest.

Gina en Ina komen afwisselend aan het woord. Ina in de ik-vorm en Gina in de derde persoon. Dat werkt goed, zo kan Gina , die aan het begin in de trein naar Zeeland stapt om haar zieke, en later blijkt stervende tante te bezoeken, reflecteren op haar vroegere leven en leren we haar kennen in haar huidige leven als een succesvol radiopresentatrice. Werk dat ze altijd makkelijk heeft kunnen verzwijgen omdat er door refo’s toch niet naar de radio geluisterd mocht worden.

Dat vond ik natuurlijk leuk, zo vaak komt mijn beroepsgroep nou ook niet voor in een roman. Gina presenteert een programma waarin ze een uur lang praat met kunstenaars en schrijvers. Dat zowel haar werk en haar liefdesleven uiterst wankel blijken geeft aan dat het nog niet zo makkelijk is om jezelf helemaal opnieuw uit te vinden. ‘En toch, toen ze aan een wereld dacht zonder bevindelijk gereformeerden en hun ongelofelijke geloof, zonder mensen als tante Ma, die met hun geloof en hun geheimtaal God tot aanwezigheid dwongen, toen voelde ze ook een verlies, dat niet met wat voor kunst dan ook te compenseren was, ook al schreef je het met een hoofdletter K.’ Geen afrekening met het geloof dus, wel een fijne, psychologische roman.

Volgende week

In het nieuwe jaar bespreekt Mieke Gouden bergen van Francis Spufford. Een historische roman met een Nederlands tintje.