Mijn zusje en de zee ***
Zusjes is een thema dat het altijd geweldig heeft gedaan in de literatuur. Waar te beginnen? De klassieker Little Women van Louisa May Alcott? Drie zusters van Tsjechov? De zeven zussen van Lucinda Riley? Er zit ook zoveel in die band besloten: verbondenheid, solidariteit, maar ook jaloezie en onontkoombaarheid: je kunt hem niet opzeggen. Voor mij, als zusje van drie, is het allemaal heel herkenbaar.
Nog niet zo lang geleden besprak ik Daisy Johnsons duistere Zussen, en nu is er het uit het Italiaans vertaalde Mijn zusje en de zee. De oorspronkelijke titel verwijst overigens niet naar de zusterband maar luidt: Borgo Sud, een stadsdeel van Pescara waar het verhaal zich gedeeltelijk afspeelt, een armoedige visserswijk. De Nederlandse titel dekt in geen enkel opzicht de lading. Het suggereert, met de zwierige letters en de vrolijke omslag een chicklit-achtige leeservaring. Nou, helemaal niet. Het is een inktzwart, pijnlijk verhaal over twee zussen die volkomen uit elkaar gegroeid zijn, op moeilijke momenten toch naar elkaar toe trekken, maar uiteindelijk vreemden voor elkaar blijken.
Het verhaal begint met een alarmerend telefoontje: een vrouw, die aan de universiteit van Grenoble doceert, neemt meteen de trein naar Italië. Er is iets met haar zus. Pas veel later horen we wat er met Adriana gebeurd is, want Pietrantonio neemt de tijd voor veel flashbacks. Misschien iets te veel, want het was mij niet altijd duidelijk in welk tijdvak ik me bevond. Duidelijk wordt wel dat er altijd veel verwijdering is geweest: Adriana ging al vroeg werken en begon als tiener een verhouding met een stoere visser. Terwijl de ik-figuur, die geen naam krijgt in het boek, zich ontwikkelt tot universitair docent en trouwt met een tandarts uit een gegoede familie, maakt Adriana vis schoon in een volkswijk. Ze is een rusteloze, felle wilde vrouw, met losse handen en een nomadeninstinct. Twee verschillende werelden. Dat er soms jaren geen contact was, blijkt wel uit het verhaal dat Adriana opeens met een baby bij haar zus op de stoep stond. ‘Het was haar zoon en ik wist niet eens dat hij was geboren.’ ‘Ik weet niet wanneer ik haar ben kwijtgeraakt,’ mijmert grote zus, ‘waar onze vertrouwelijkheid is vastgelopen… We hebben ons gewoon bij de afstand neergelegd.’
Hun ouders leven nog het traditionele dorpsleven, waar de pasta met vers gedopte tuinbonen om twaalf uur op tafel staat. Zo’n keiharde moeder die, als de intellectuele zus haar verloofde meeneemt, zegt: ‘Hij is een mooie jongen maar je kunt wel zien dat hij niet van ons slag is. Volgens mij is hij een beetje te hoog gegrepen voor je.’ Ja, dit boek gaat ook over sociale stijgers versus traditie, en over de saamhorigheid van een hechte gemeenschap. Adriana vindt die in Borgo Sud. Als haar zus aanbiedt haar te helpen met de huur zodat ze een comfortabeler appartement kan betrekken, zegt ze: ‘Jij begrijpt het niet, wat we hier hebben, vind je nergens anders.’
Een somber boek over werelden die elkaar niet meer weten te vinden, wel mooi van sfeer, maar rommelig verteld. En dat huwelijk met die tandarts wordt ook niks, die blijkt homo.
Signatuur 244 blz. € 21,99 (e-book € 13,99)
