Shuggie Bain ****
Douglas Stuarts debuut waarmee hij meteen de Booker Prize won, grijpt je naar de keel. Het verhaal over Shuggie en zijn alcoholistische moeder Agnes heeft alles in zich om een tranentrekker van jewelste te worden, maar wordt dat niet en dat heeft te maken met Bains stijl: hij oordeelt niet, hij verdedigt niet. Hij vertelt het verhaal zonder sentimenten maar juist daardoor komt het binnen, en ontroert het zo.
De omstandigheden kunnen niet slechter: een afwezige vader, een moeder die liever blikjes bier koopt dan eten voor haar kinderen, die de elektriciteitsmeter openbreekt om er muntjes uit te halen en die zich door elke man die haar drank geeft laat pakken. En dat allemaal gesitueerd te midden van de zwarte kolenheuvels die in Glasgow achterbleven nadat Margaret Thatcher de mijnen had gesloten, en hele buurten zonder werk kwamen te zitten. Twee van Agnes kinderen ontvluchten de boel zodra het kan. Shuggies zus gaat naar Zuid-Afrika. Zijn getalenteerde broer gaat in een fabriek werken, ook al heeft hij een aanbieding voor de kunstacademie op zak… Zij kiezen voor zichzelf. Hoever ga je om te redden van wie je houdt voor je je zelf redt? Shuggie blijft achter bij zijn moeder en gaat door tot het bittere einde. Hij kleedt haar uit als ze laveloos op bed ligt, hij doet alle restjes bier bij elkaar in een mok en zet die bij haar neer, voor als ze wakker wordt…
Ondanks haar verloedering presenteert Agnes zich trots aan de buitenwereld. ‘Alsof de konegin van Engeland hier is kommen wonen’ merkt een buurvrouw op, als Agnes in een bontjas met stiletto’s met enkelbandjes langsloopt. Een Elizabeth Taylor, een beauty. Ze is ‘anders’ net als haar gevoelige zoontje, die het zelf nog niet door heeft, maar zijn omgeving wel. Oma Lizzie tuurt al vroeg bezorgd naar haar kleinzoon met zijn blonde pop. ‘Dat daar mot je in de kiem smoren. Da’s niet in de haak’. Ook op school wordt hij gepest en in elkaar geslagen: ‘Hou je kop, achterlijke homo.’
Even gloort er hoop als Agnes een jaar droogstaat en taxichauffeur Eugene ontmoet. Deze ‘roodharige stier’ komt langs bij het tankstation waar ze een nachtbaantje heeft. ‘Hij viel haar meteen op. Aan de andere taxichauffeurs was duidelijk te zien dat ze hun beste jaren gehad hadden; hun lijf was ingezakt door al die uren achter het stuur, en het stevige Schotse ontbijt en de vette hap die ze elke dag wegwerkten hadden zich als afgekoelde pap om hun middel genesteld.’
Als Eugene haar overhaalt om toch een slokje wijn te nemen bij een etentje, gaat het weer mis en maak je je als lezer op voor een nieuwe serie gênante taferelen. Dat zou je op dit boek tegen kunnen hebben: de ellende blijft maar komen, en dan zijn 450 pagina’s veel.Als Agnes eindelijk sterft is dat een opluchting. Je gunt Shuggie een toekomst.
Dat iemand die zo opgroeit zo’n boek kan schrijven! Met zoveel liefde, humor en mededogen!
Uitgeverij Nieuw Amsterdam 448 blz. €22,99 (e-book €12,99, luisterboek €16,99)
