Sonja’s zoon ***
Een gelauwerd Israëlisch schrijver van zeventig, Joël Blum, gaat voor het eerst naar Amsterdam, met zijn vrouw. Zijn inmiddels overleden moeder eiste dat hij nooit een voet in die stad zou zetten, maar na zijn derde succesroman moet het toch maar. Als iemand bij een literaire bijeenkomst roept: “U bent toch zelf hier geboren?” wuift hij het weg. Maar als hij in het Joods Historisch Museum een filmfragment ziet van een bruiloft, waarop hij zijn moeder herkent die een baby vasthoudt, schrikt hij. “Die baby moet jij zijn,” fluistert zijn vrouw. “Maar dat ben ik niet,” fluisterde hij terug.
Wie is die baby dan wel? En wie is hij zelf eigenlijk? Blum dompelt zich een paar maanden in zijn eentje onder in de stad om daar achter te komen. Jammer genoeg zie je de plot als lezer al meteen aankomen, dus die spanning is er snel af. Blijft over een verhaal van twee Joodse gezinnen die het tijdens de bezetting steeds moeilijker krijgen. Het blijft een gruwelijke geschiedenis: de Jodenster, de verboden, de razzia’s en de deportaties. Maar we kenden het al. Opvallend harde woorden vallen er over de collaboratie van de Joodse Raad met de Duitse bezetter.
De constructie van het boek is wel bijzonder: Elon laat de schrijver tijdens zijn eenzame verblijf als het ware zijn eigen verleden binnenstappen. Vanuit zijn hotelkamerraam bespiedt hij bewoners (denk: Rear Window van Hitchock) en hij stelt zich voor dat hij zijn eigen moeder ziet toen ze daar voor de oorlog woonde. Zo springt de schrijfster behendig heen en weer in de tijd, en komt Joël langzaam in het reine met zijn verleden. Het maakt een enigszins gekunstelde indruk, maar het geeft het boek wel de broodnodige vaart.
Want soms is het net een encyclopedie uit de jaren vijftig: ‘Zoals elk Nederlands kind heeft ze op de lagere school de geschiedenis geleerd van het water dat Nederland in het verleden bedekte. Meer dan veertig procent van het oppervlak van dit bijzondere land bestaat uit polders, oppervlakken die vroeger aan de zee toebehoorden totdat ze haar ontnomen werden en drooggemalen zijn door leden van het Nederlandse volk…’ Enzovoort.
En dan die clichés, allemaal komen ze langs: De gordijnloze ramen, de musea waar Joel eindeloos in ronddoolt, de verhuizingen met touw-en-blok, het alomtegenwoordige water, de toeristen bij het Anne Frankhuis en de ‘ondraaglijke schoonheid van de stad’. Opvallend is een obsessieve fascinatie voor fietsers, en voor kinderzitjes in het bijzonder. Hoe vaak die kinderen niet uit die zitjes worden getild!
En dan de onnavolgbare routes door de stad die de schrijver aflegt… Kennelijk was het origineel nog erger want achterin het boek wordt de vertaalster bedankt voor haar ‘belangrijke feitelijke verbeteringen’.
En net als je denkt dat je alle clichés gehad, duikt de coffeeshop op. Hè ja! Kleinzoon Tal die met vrienden een Amsterdam trip maakt, komt in het ziekenhuis terecht door spacecake. Gelukkig komt het goed. Samen gaan ze naar de synagoge, waar Joëls echte naam wordt voorgelezen. Dat is dan wel weer ontroerend.
Uitgeverij Atlas Contact 342 blz. € 21,99 (e-book € 12,99)
Volgende week
Bespreekt Mieke Een onbarmhartig pad van Gerwin van der Werf.
En wat vindt u ervan? Geef uw mening over dit boek en lees de mening van anderen op miekesleesclub.nl
