Recensie Mieke: Wij zijn licht van Gerda Blees

Het streven van een woongroep om te leven van licht wordt een van hen fataal.

Wij zijn licht ****

Zou het toeval zijn dat twee van de Libris-nominaties over woongroepen gaan? Na De saamhorigheidsgroep van Merijn de Boer las ik Wij zijn licht van Gerda Blees. Het onderwerp mag overeenkomst vertonen, de uitwerking kan niet méér verschillen. De Boer schreef een pageturner met een smeuïg plot, Gerda Blees koos voor een vormexperiment. Het gaat over een groep mensen die wil leven van licht, ze zijn ervan overtuigd dat je door meditatie en een ‘luchtdieet’ een verlichte staat kunt bereiken, waarin je geen voedsel meer nodig hebt. Blees liet zich inspireren, zo schrijft ze in haar dankwoord, door het nieuws van het overlijden van een vrouw in Utrecht in de zomer van 2017, die deel uitmaakte van zo’n groep.

In het boek heet die Klank en Liefde. De overige drie leden, onder wie de zus van de overledene, worden door de politie meegenomen, vanwege de verdachte omstandigheden. Waarom heeft niemand ingegrepen toen Elizabeth op sterven lag? Ze is door voedselgebrek gestorven. Is er schuld door nalatigheid? Er vinden verhoren plaats en elk van de drie heeft tijd om in zijn of haar cel na te denken over wat er is gebeurd. En te twijfelen of ze wel de juist beslissingen in hun leven hebben genomen.

Blees laat ze niet zelf aan het woord. En dat is het bijzondere aan dit boek, ze laat het verhaal vertellen door anderen: de raadsvrouw of de ouders. En door voorwerpen, een slowjuicer of twee sigaretten, of een cello. En door begrippen: ‘de feiten’, of ‘het wereldwijde web’. Het klinkt misschien gewrocht, maar het werkt heel goed. En het is hoogst origineel. ‘Wij zijn de nacht’, zo begint het boek, ‘wij brengen duisternis en dronkenschap, kattengevechten, slaap en slapeloosheid, seks en sterfgevallen’. Een geweldig poëtisch begin! Gerda Blees is ook dichter en dat verbaast me niks. Zelfs het perspectief van een sinaasappelgeur blijkt verrassende informatie te kunnen geven over Petrus, een van de woongroepleden. Een jeugdtrauma met beschimmelde sinaasappels in een schooltas. ‘Sindsdien kan hij ons niet ruiken zonder kwaad te worden.’

Ontroerend is ook het hoofdstuk ‘wij zijn het lichaam van Elizabeth, dat met veel interesse wordt ontleed en aangeraakt, terwijl ze als levend lichaam van niemand enige fysieke warmte ontving… Zo maakt Blees van dit nieuwsbericht een verrassende veelstemmige roman die de vraag oproept wie er nou eigenlijk schuldig is aan de dood van Elizabeth. Een roman over groepsdwang en ergens bij willen horen. Daarom begint ieder hoofdstuk met: Wij zijn… Ook het verhaal zelf mag zijn zegje doen: ‘Wij zijn het verhaal. Langzaam en voorspelbaar stevenen wij op onze afloop af – de climax, of de anticlimax, dat valt nog te bezien. Wij vermoeden dat het een anticlimax wordt, als de schrijver zo door blijft gaan.’

Humor kun je Gerda Blees ook niet ontzeggen. Ik denk dat ze hoge ogen gooit op 10 mei. Het is ondanks het treurige verhaal een geestig en vooral een knap boek. Wel moet je bij ieder hoofdstuk weer opnieuw beginnen met een nieuw perspectief. Dat houdt de boel ook een beetje op.

Podium 224 blz. Paperback €21 E-book €9,99 Luisterboek €6,99