Even lekker uit mijn comfortzone met dit boek!

Vlaag van waanzin ★★★

Thrillers zijn al niet mijn favoriete genre, en als het dan ook nog om schrijvers gaat die titels als ‘Lust en schande’ en ‘Wanhoop en liefde’ op de markt brachten, dan heb ik mijn vooroordeel al klaar.

Maar dan blijkt dat er achter die Bouquet-reeks-achtige titels historische romans schuilgaan, over Eleonore van Aquitanië bijvoorbeeld. Dát is wat Marianne en Theo Hoogstraten doen: ze gaan uit van een bestaand personage, en verzinnen zelf een plot.

In het geval van Vincent van Gogh hebben ze zich verdiept in zijn laatste maanden, waarin hij naar Auvers-sur-Oise is verhuisd vanuit Arles. Auvers ligt niet ver ten noordenwesten van Parijs. Hij wil een periode afsluiten waarin het geestelijk slecht met hem ging (inrichting! oor!) en hoopt hier een nieuwe start te maken.

De schrijvers fantaseren er niet zomaar wat op los, ze hebben diepgaand onderzoek gedaan, getuige het nawoord en zich verdiept in zijn brieven en zijn leven. Historische fictie heet dat: ze stellen zich voor wat er in zijn laatste dagen gebeurd kan zijn. Al jaren wordt er door Vincent-vorsers gesteggeld over zijn dood. Was het zelfmoord? Of waren er toch anderen betrokken bij het fatale schot?

‘Ze lossen een wereldberoemde cold case op spannende wijze op’ staat achter op het boek. Dat klinkt wel erg beslist en helemaal zeker zullen we het nooit weten, maar ik vond het een plausibel verhaal, waar je als lezer makkelijk in meegaat. En dat lekker wegleest.

‘Bonjour madame, Ik ben Vincent van Gogh, uw nieuwe huurder’, zo introduceert hij zichzelf bij Louise, die met haar man een herberg runt met kamers. ‘Ze schrok omdat hij haar in eerste instantie aan een vogelverschrikker deed denken. Hij droeg een gele rieten hoed, die zijn beste tijd gehad had.’ Verder: ‘een bos rood warrig krulhaar, dat bij zijn slapen overging in een al even rode baard’, zoals we hem kennen van menig zelfportret. Hij wordt in dit boek geschetst als een zachtaardige man, die gepest wordt door baldadige studenten uit Parijs. Vincent kan hier niet mee omgaan, hij zoekt troost bij Adeline, de dochter van Louise. Het is háár portret dat de cover siert. Hij noemt haar ook in een brief aan zijn broer Theo, tenminste, dat denk je. Maar het nawoord maakt duidelijk dat de auteurs de brieven aan Theo die in het boek staan zélf geschreven hebben. Maar wel in zijn woordkeus en stijl. Daarvoor hebben ze een analyse van de originele brieven gemaakt. Ik geloof het onmiddellijk, alles ademt zorgvuldigheid en respect voor de schilder.

Door alle toestanden op en rondom de herberg heen die uiteindelijk tot Vincents dood leiden speelt ook nog de misère van Charlotte, een vriendin van Adeline die als serveerster in de herberg werkt. Zij is zwanger geraakt van een adellijke engerd die haar met een paar tientjes op de trein zet naar Parijs om er een illegale abortus te ondergaan, breinaaldenwerk zeg maar. Ook met háár leef je mee, en het geeft de roman net wat meer historische couleur-locale. Knap gedaan.

De Crime Compagnie 224 blz. € 21,99 (e-boek € 8,99, luisterboek € 11,99)

In zijn cynische kijk op de wereld lijkt de hoofdpersoon van ‘Kuren’ wel wat op Holden Caulfield van Salinger. Of op Joe Speedboot van Tommy Wierenga, of op Eva uit Het smelt van Lize Spit.

Kuren ★★★★

In zijn cynische kijk op de wereld lijkt de hoofdpersoon van ‘Kuren’ wel wat op Holden Caulfield van Salinger. Of op Joe Speedboot van Tommy Wierenga, of op Eva uit Het smelt van Lize Spit.

Kenmerkt dat niet alle ‘coming of age-romans? Een bozige puber die de mensen om hem/haar heen maar hyprocriet vindt, en dat ook beschrijftt? Zeker in het geval van ‘Kuren’,  waar die wereld ook nog eens bekeken wordt vanuit een ziekenhuisbed. Maar juist vanaf die plek kun je een lucide blik op je omgeving werpen.

De veertienjarige David heeft namelijk kanker, en dan zit je niet te wachten op een bezoek van de Cliniclowns (is er eigenlijk iemand die die wél leuk vindt?) en ook niet van goedbedoelde opdringerigheid van de stichting Doe Een Wens. ‘Daar werkten alleen maar vrouwen die door een of ander onverwerkt jeugdtrauma hun feeënfase nooit waren ontgroeid.’ Nee, dan wil je zwelgen in zelfmedelijden. En dat doet hij dan ook.

‘Doorzichtige zakken vloeistof met namen als Harry Potter-spreuken: Vincristine! Apariganesses! Cytozar! Het vergif zou alles in mij lichaam vernietigen. Mijn blaas, mijn hart, mijn zenuwbanen. Alles moest tegen de vlakte om de kanker te bestrijden.’

Hoekstra laat David soms pijnlijk precies vertellen welke infusen er allemaal in hem zitten, hoe kotsmisselijk hij daarvan wordt, hoe hij voortdurend moet braken en geen honger heeft, zodat hij weer zo dun wordt dat er soms een dikke slang sondevoeding naar binnen wordt gepropt. Leerzaam. Maar de dilemma’s van soortgenoten zijn nog erger: hele been eraf of alleen van knie tot voet met het risico dat de kanker terugkomt.

David is óók een puber, die verliefd is op het mooiste meisje van de klas, (kansloos natuurlijk), computerspelletjes speelt en stiekem naar porno kijkt. Als lezer heb je soms erg met hem te doen.

Omdat hij door de chemotherapie onvruchtbaar kan worden, probeert hij met behulp van een erotisch filmpje in een aftrekkamertje iets van ejaculaat te produceren, wat niet lukt.

De eenzaamheid die daaruit spreekt, het snijdt je door de ziel.

Dat je desondanks geboeid verder leest komt door Hoekstra’s grappige stijl. Het boek heeft, ondanks de loodzware materie een fijne lichte toon.

Naast wat ik maar even de ‘vrolijke belevenissen van een jonge kankerpatient’ noem, leren we ook Davids omgeving kennen: hij woont in Haarlem, well-to-do, en zit op een ‘cultuurschool’. Haarfijn legt hij uit waarom Haarlem zo verschrikkelijk is. ‘Ten eerste is Haarlem veilig. Daarom komen alle jonge koppels hiernaartoe om zich voort te planten.’ Haarlem: ‘de stad waar je naartoe verhuist als het tijd is om je dromen te laten sterven’ en zo tiert hij nog een tijdje door. (‘Lange tijd zag ik maar één oplossing: terrorisme.’)

Ik vind dit dus heel grappig.

Wat wél een beetje flauw is: zijn bezoek aan de toneelacademie in Maastricht, waar zijn oudere broer op zit. Daar krijgt de performancekunst een veeg uit de pan, en werd het voor mij te karikaturaal. Maar verder heb ik ‘Kuren’ met plezier geconsumeerd. Al gaat ironische distantie op de lange duur wel enigzins vervelen.

Uitgeverij Das Mag 224 blz. € 10 (e-boek € 9)

Negentig is ze nu, maar er zit nog een hoop power in Rita Törnqvist-Verschuur. Dat heb ik zelf gemerkt toen ze onlangs bij me in ‘Nieuwsweekend’ te gast was (nog terug te zien via radio 1 app).

Als meisjes stoer zijn ★★★★

Negentig is ze nu, maar er zit nog een hoop power in Rita Törnqvist-Verschuur. Dat heb ik zelf gemerkt toen ze onlangs bij me in ‘Nieuwsweekend’ te gast was (nog terug te zien via radio 1 app).

In haar autobiografische boek ‘Als meisjes stoer zijn’, vertelt ze over de minachting van mannen, “Ik had twee handicaps, ik was vrouw en kinderboekenschrijver’. Hoe ze heeft moeten knokken voor haar bestaan als gescheiden vrouw en hoe een aanranding haar haar hele leven bleef achtervolgen.

Als meisje in de tweede wereldoorlog leerde ze al jong op haar hoede te zijn. Na de bevrijding gleed ze in een verstikkende verloving, die ze afbrak, waarop ze in haar eentje naar Zweden vluchtte. Daar was het voor een vrouw een stuk beter geregeld, een emancipatieparadijs! Ze kon er naast haar gezin ook een eigen leven opbouwen en zich ontplooien tot vertaler en kinderboekenschrijfster.

Maar als ze weer terug moet naar Nederland als haar man hier professor wordt, klapt het huwelijk alsnog. Dat zij óók succes kreeg, daar kon hij niet zo goed tegen.

Na haar scheiding is het sappelen. “Van alimentatie geen sprake. Er komt niets meer uit mijn pen. Puur voor het geld vertaal ik kinderboeken die me koud laten. En als het in huis te koud wordt stappen we op de fiets en trappen we ons weer warm.’

Wat zo leuk is aan dit boek is de eerlijkheid waarmee het is geschreven. Rita Verschuur is zo heerlijk ‘unverfroren.’ (ik weet even geen goed Nederlands woord). Ze spaart zichzelf niet.

Hilarisch is een scène waarin ze gaat liften met haar dochter. Ze stappen in bij twee Joegoslaven ‘ze verzekeren ons dat ze niets te maken hebben met de wonderlijke koeienmoord in deze contreien, waar de kranten onlangs vol van hebben gestaan’. Rita kletst honderduit over haar privéleven tot haar dochter haar tot de orde roept “je weet niet half hoe naïef je bent.’

Feministisch noemt Törnqvist zich niet, maar ik vind dat onterecht: juist omdat ze er niet de nadruk oplegt, komt de ondergeschoven positie van vrouwen des te duidelijker aan het licht: Hoe je als vrouw altijd onderschat wordt en hoe ze haar hele leven tegen subtiele vormen van machtsmisbruik heeft moeten vechten.

Als haar gevraagd wordt Turks Fruit van Jan Wolkers te vertalen, schrijft ze ‘eerlijk gezegd zit ik hier toch wel tegen aan te hikken, want dit boek staat vol van de vrouwonvriendelijke seks.’

Een inzicht waar we in Nederland aanmerkelijk langer voor nodig hadden. ‘Na hevige aandrang van Wolkers’ bezwijkt ze toch.

Zo komen er meer literaire kopstukken voorbij, dat maakt het boek óók leuk. De inmiddels overleden, gelauwerde dichters Lars Gustafsson en Nobelprijswinnaar Tomas Tranströmer bijvoorbeeld, je ziet ze als jonge mannen in haar Zweedse keuken zitten. Rita zet ze geïmproviseerde nasi-goreng voor. ‘Ze wisten toch niet hoe dat gerecht hoort te smaken’. Natuurlijk neemt Lars een veel te grote klodder sambal.

En Astrid Lindgren natuurlijk. Maar over háár hoeft het van Rita niet altijd te gaan, zei ze tegen me.

Uitgeverij Prometheus 240 blz. € 23,98 (e-boek € 13,99)

Wat had ik eigenlijk van Pavese gelezen? Eén titel kon ik misschien nog net noemen maar verder? Deze verse vertaling is een welkome aanleiding zo’n klassieker eens te lézen.

Het huis op de heuvel ★★★★

Corrado, een leraar, vlucht aan het begin van de Tweede Wereldoorlog de heuvels rond Turijn in. Hij is een eenzame man, een buitenstaander, die niet graag verplichtingen heeft.  Als hij op een van zijn wandelingen met hond Belbo een verduisterd huis ziet, treft hij een groep mensen die daar niet alleen schuilen voor de oorlogsdreiging, maar ook een rol spelen in het gewapend verzet, blijkt later. Een van hen is Cate, een jeugdliefde die hij ooit in de steek heeft gelaten. Haar zoontje Dino heet eigenlijk Corrado, net als hij. Is hij de vader?

Corrado neemt hem soms mee de heuvels in, maar daar blijft het bij. Hij trekt geen enkel initiatief naar zich toe, en vraagt ook niet dóór. ‘Gemeen, hooghartig en bang’ noemt Cate hem.

De oorlog is het hoofdthema van dit boek, dat in 1948 uitkwam, en dan vooral de keuzes die je maakt. Wat zijn die als de wreedheden om je heen toenemen? Kom je in actie of kies je voor lijfsbehoud? Actueel! Schreef ik hier en daar in de kantlijn. Tijdloos!!! ‘Je bent toch zeker geen fascist?’ vraagt Cate. ‘Dat zijn we allemaal. Als we dat niet waren zouden we in opstand moeten komen, bommen gooien, ons leven op het spel zetten. Wie het erbij laat zitten en daarmee genoegen neemt is al een fascist’.

Het verraad waardoor zijn vrienden worden opgepakt, de bombardementen op Turijn, De val van Mussolini, de landing van de Engelsen en de Duitse invasie: alles komt langs, en ik moest me weer even verdiepen in de geschiedenis van Italië met de zwarthemden, de partizanen, de socialisten, en hoe vreselijk verwarrend dat allemaal moet zijn geweest.

Maar In dit boek gaat het niet alleen over de oorlog, het gaat vooral over de oorlog in jezelf. Het is meer een ideeën- dan een avonturenroman. Een ‘goodread’ zou ik het niet willen noemen. De mensen blijven op afstand, niet alleen voor Corrado, die zich niet wezenlijk met hen verbindt, maar ook voor de lezer.

Paveses stijl is sober, zonder al te veel tierelantijnen, afgewogen heet dat. Dat past goed bij de wereld die hij beschrijft. Al kwam ik soms wel een rare zin tegen: ‘De volgende dag wasemde de druipende helderheid een geur van aarde uit.’  Afijn. 

Na een periode ondergedoken te zijn geweest in een klooster vlucht Corrado opnieuw naar het boerendorp waar hij vandaan komt. Daar vindt hij ‘een oude werkelijkheid’ terug, ‘ver van wat ik als man heb gewild en gehoopt.’ Hij vergelijkt zich met een jongen die bij het verstoppertje spelen in de struiken wegkruipt en daar goed zit, naar de hemel kijkt van onder de bladeren en vergeet ooit nog tevoorschijn te komen.

Uitgeverij Cossee vertaling Martine Vosmaer 208 blz. paperback € 22,99, e-boek € 14,99

Wat is er lang geleden gebeurd op het Goese platteland? Een roman over vriendschap en verraad, houvast en onrust, over landschap en herinnering.

De zwarte poel ★★★★

Adrie Vermeulen is een typisch Van Toortelboom-figuur. De West-Vlaamse schrijver schrijft vaak over getroebleerde personages, zwijgzame, koppige eenzaten, veelal woonachtig op het platteland.

Adrie is een man alleen die zijn erf in de buurt van Goes met hand en tand verdedigt tegen wat hij ‘het centrum der onderdrukking’ noemt. We zouden hem nu een autonoom noemen. De gemeentelijke milieudienst wil toegang tot zijn erf vol verroeste landbouwmachines en verwilderde braamstruiken, maar hij wacht ze op met een windbuks. Het huis, al in het bezit van zijn voorvaderen, is zwaar verwaarloosd.  Op het erf van Arie komen hangjongens uit de streek, ze sleutelen er aan brommers en bestrijden elkaar met eigengemaakte vuurwerkbommen. Mooi detail: er lopen pauwen rond.

Een van hen is Lou, een lange magere jongen, plankerig. Hij loopt ‘traag en stroef, een weerstand in de benen, alsof er in zijn lichaam een oud motorblok met versleten tandwielen verborgen zat dat hem aandreef.’ Van Toortelboom zet hem in een paar zinnen zo meesterlijk neer! Lou doorgrondt wel razendsnel de mechanische werking van een zeldzame motor. Een typische autist al wordt hij niet zo genoemd. Ook roept hij steeds ‘Kankermongool’ (Gilles de la Tourette?) En dan is er Ko, de vriend van Lou. Ko vertelt het verhaal vanuit het heden waarin hij terugkijkt. Adrie en Lou leven inmiddels niet meer. ‘Alles kaatst terug tegen en door de dood van Lou. Vervloekte, typische Lou.’

Hij is, in tegenstelling tot Lou, een keurig burgermansbestaan gaan leiden met vrouw en kinderen en een kantoorbaan bij een bedrijf dat in uien handelt. Sinds Lou’s vormt zich een zwarte poel in zijn hoofd. Ko bestrijdt de groeiende onrust met het nemen van ijskoude baden in een kuip in zijn achtertuin. ‘Zolang Lou leefde hield de woelrat in mijn lijf zich rustig in de donkerte van een gangenstelsel waar geen eind aan kwam, even heel kort de kop door de grasplag, om dan weer te verdwijnen’.

Wat is er destijds gebeurd? Van Toortelboom bouwt de spanning voorbeeldig op en geeft beetje bij beetje informatie prijs. Zo ontvouwt zich langzamerhand het drama waar Lou een hoofdrol in speelde, een verhaal over vriendschap en verraad. Het boek is zo zorgvuldig gecomponeerd dat het me soms irriteerde. Raar he? Zo’n schrijver die net iets te nadrukkelijk aan de touwtjes trekt.

Dat gevoel wordt nog versterkt door een extra laag van twee zusjes, die vanuit het hiernamaals commentaar geven. ‘Wij zijn verbrand in een buitenwijk van Goes.’ Wie zijn deze meisjes die ‘als schikgodinnen boven het landschap spoken?

Bij de laatste roman van Michael Driessen kwam ik ook al drie Noorse schikgodinnen tegen, maar dit terzijde. Van mij mogen ze weg, ik heb genoeg aan de prachtige, duistere beschrijvingen van Vantoortelboom. Hoe Ko’s gekwelde ziel wordt verbeeld in het landschap. ‘Het land braakt me op uit haar geheugen.’ Prachtig.

Ik las dat het verhaal op waarheid gebaseerd is. Het verzet van Arie tegen de verkaveling heeft ervoor gezorgd dat dit stuk Goese landschap er nog steeds uitziet als eeuwen geleden. Iedereen is hem nu dankbaar.

Uitgeverij Cossee 192 blz. € 22,99 (e-boek € 14,99)