Onbekend maakt onbemind”, zegt Anita Witzier. “Er rust een enorm taboe op psychiatrische ziekten. Het beeld dat men ervan heeft, strookt niet met de werkelijkheid. Heel vaak kunnen mensen met de juiste medicatie en leefregels na een poosje weer volkomen normaal functioneren in de maatschappij.”
Vanaf half oktober vorig jaar tot half januari begaf Anita zich in een wereld die ze niet kende, de wereld van de psychiatrie. Ze verbleef op een open psychiatrische afdeling in Hilversum en een gesloten afdeling in Almere, waar ze het leven van de patiënten meeleefde en meebeleefde. Soms bleef ze ook een paar nachten slapen.
In Anita wordt opgenomen zien we vooral mensen die er nog niet aan toe zijn om weer op normale wijze in de maatschappij te functioneren. En dan wordt zichtbaar hoe verschrikkelijk zwaar ze het kunnen hebben. Zoals de mevrouw die Anita vertelt dat ze er alles aan doet om er goed uit te zien. Vooral kleurige kleding dragen en geen grijstinten. Alles om de gruwelijke grauwsluier die over haar leven hangt maar een beetje op afstand te houden.
Ze heeft diverse pogingen gedaan zichzelf van het leven te beroven. De laatste keer met medicijnen. Als haar man niet onverwacht vroeger thuis was gekomen, was het gelukt. Anita: “Ik vroeg haar wat ze dacht toen ze wakker werd. Nou, ze was niet blij … Het lijden is zó groot. Als het leven één groot gevecht is, als iedere stap de beklimming van de Alpe d’Huez is, en het duurt maar voort en het is zo uitzichtloos op dat moment … ja, ik begrijp het wel, terwijl ik het eigenlijk ook niet kan begrijpen.”
Over het randje
Twee jaar geleden ervoer Anita aan den lijve hoe kwetsbaar de menselijke psyche kan zijn. Heftige overgangsklachten zorgden ervoor dat ze een depressie voelde aankomen. “Zo’n enorme hormonale disbalans kan met je aan de haal gaan. Deze groep mensen is daar extra gevoelig voor. Dan kan het zijn dat ze bij heftige gebeurtenissen als een echtscheiding, de geboorte van een kind of het overlijden van een dierbare nét over het randje geduwd worden. Ze zien het niet meer zitten en kunnen het niet meer aan. Dat kan heel heftige vormen aannemen. Weet je wat mij erg getroffen heeft? Het besef dat het ons allemáál kan gebeuren. Als je daar zit, ben je niet gek of zo. Dit zijn heel normale mensen die ziek zijn.”
We volgen Anita met de patiënten bij het ontbijt, bij de dagopening, in de huiskamer, in gesprek met patiënten, verpleegkundigen en artsen, bij allerlei bezigheidstherapieën en op haar eigen kamer. Die is net als de kamers van de anderen nogal kaal en ongezellig; om extra prikkels te vermijden. Rust, regelmaat en veiligheid zijn naast therapie en medicatie belangrijke voorwaarden voor herstel. Daarom is het moeilijk voor te stellen dat hier maandenlang een cameraploeg kan rondlopen en dat een programmamaker patiënten mag interviewen over heftige zaken als suïcide en zelfbeschadiging.
Er waren ook nogal wat extra hordes te nemen, vertelt Anita. “Waar ik zelf aan moest wennen, was hoever ik kon gaan met mensen die zo kwetsbaar zijn. Je wilt natuurlijk niets verstoren. Daarom waren we ook voortdurend in overleg met de behandelend arts en de verpleegkundigen. Mensen kunnen soms de ene dag meer hebben dan de andere. Daarom kreeg ik vaak pas de avond voor de draaidag van de begeleiders te horen of iemand geïnterviewd kon worden. En dan nóg kon het zijn dat het de volgende dag werd omgegooid.”
Zorgvuldig
Dat je niet zorgvuldig genoeg kunt zijn, bleek al tijdens het opnemen van de proefaflevering voor de serie. Toen in de huiskamer een kleine camera werd neergezet die uit stond, brak er grote onrust uit omdat de patiënten dachten dat ze stiekem werden gefilmd. Anita: “Dus zodra we binnenkomen is het van: ‘we gaan nu draaien. Wil je niet in beeld, dan kun je weggaan’. En als de camera uit staat, laten we dat ook duidelijk zien. Alles wat we doen is uitgebreid besproken met de directie van GGz Centraal, want het laatste wat we willen is grenzen overschrijden.
Daarmee schaden we zowel het genezingsproces als het programma. Alles is op vertrouwen gebaseerd. Wat bijzonder is, is dat we regelmatig met de deelnemers bijeenkomen om de aflevering te laten zien, ook met de verpleegkundigen en artsen. Zo hebben zij ook inspraak op de uitgezonden beelden. Wat opvalt is de ongelofelijke openheid waarmee mensen over hun problemen praten. De patiënten willen net zo graag als de deskundigen het taboe doorbreken. Ze willen hun kant van het verhaal ook vertellen. Dat zéggen ze ook: ze kunnen me malle pietje noemen, maar ik heb een verháál!”
