We maken een nieuwe oorlog mee. En dat terwijl we de oude nog niet hebben afgesloten, blijkt ook uit jouw documentaire. Hoe komt dat?
“De Tweede Wereldoorlog is voor ons het ultieme ijkpunt als het gaat om goed en kwaad. Bij het maken van een oorlogsdocumentaire stel ik mezelf altijd de vraag: hoe zou ik in zo’n situatie hebben gehandeld?”
Waar gaat ‘Oorlog in Westerbork’ over?
“Na de oorlog werden ongeveer 150.000 ‘foute’ Nederlanders vastgezet, onder andere in Kamp Westerbork. Daar zaten nog negenhonderd Joden die niet op transport waren gezet. Zij werden verdacht van heulen met de Duitsers. Want, zo redeneerde men, anders zouden ze zijn afgevoerd naar Auschwitz. Bij gebrek aan personeel werden tientallen Joden aangewezen als bewakers. Dat ging vaak vreselijk mis. Maar stel je eens voor: je hebt familieleden verloren en staat oog in oog met mensen die daaraan hebben bijgedragen. Behalve aan manschappen was er gebrek aan voedsel, medicijnen en hygiëne. Bijna honderd van collaboratie verdachte Nederlanders overleden. Ik vond getuigenissen daarvan, zoals van de jonge Ed van Thijn, de latere burgemeester van Amsterdam. Als tienjarige moest hij uitgeteerde NSB’ers bewaken. Het was een van zijn ergste oorlogsherinneringen.”
Welke oorlogsverhalen werden bij jou thuis verteld?
“Mijn opa had een transportbedrijf. De Duitsers confisqueerden een van zijn vrachtwagens en opa zei: ‘Prima, hij staat op de kade.’ Daar aangekomen stond de vrachtwagen op houten blokken; hij was getipt en had de wielen begraven. Opa deed wat hij kon, maar moest natuurlijk ook gewoon aan het werk blijven en kwam soms de Duitsers slim tegemoet. Hij had een grote mond. Ik heb die niet van een vreemde.”
Het hele interview leest u in de NCRV-gids van week 13. Bent u geen abonnee, maar wilt u niets meer uit de gids missen? U kunt hier abonnee worden.
Tekst: Bram de Graaf
