Een spijkerbroek en sneakers onder een onopvallend jackje. Mark Rietmans outfit zou zomaar het dagelijkse kloffie kunnen zijn van een doorsnee Nederlandse rechercheur. Als baas van een team crimefighters is hij in de De jacht juist continu te zien in een modieus maatkostuum. De serie is een remake van de succesvolle Deense serie Those who kill, die hij goed heeft bekeken voordat hij de rol accepteerde.
‘De Deense rechercheur draagt altijd een kostuum’, kon hij vaststellen. ‘Zelfs bij een sporadisch bezoekje aan een bloederige plaats delict.’ De ploeg die Rietman aanstuurt als rechercheur in de, bij vlagen angstaanjagende, serie maakt jacht op seriemoordenaars. In hun streven om uit te zoeken waar en waarom het fout ging in het hoofd van een crimineel, meent hij bij zijn team dezelfde bezetenheid te herkennen als bij de psychopaten die ze vervolgen.
‘Waar de seriemoordenaar de foute afslag neemt, zet de crimefighter misschien wel dezelfde aanleg in om een kei in zijn vak te worden.’ Hij veronderstelt dat veel mensen, net als hijzelf, gefascineerd zijn door seriemoordenaars. ‘Wat gebeurt er in iemands hoofd dat het zó mis kan gaan? Het kwaad lijkt onvoorstelbaar, maar zit in ieder van ons. We hebben de neiging het te ontkennen, maar juist daardoor intrigeert het ons zo. Gelukkig zijn we beschaafd en weten we er, meestal onbewust, uitlaatkleppen voor te vinden. Slechts een enkeling ontspoort.’
Dat is geen rooskleurig wereldbeeld. Wat is jouw uitlaatklep?
‘Ik neig wel tot somberte, ja. Werken zie ik als een verlossing, een manier om met het leven om te gaan. Als ik mijn mismoedigheid niet creatief kan uiten, dreigt de slechtheid in mensen mijn wereldbeeld te gaan bepalen. Dan wil ik me terugtrekken, omdat ik de manier waarop iedereen voortmoddert uitzichtloos vind. Met acteren kan ik vorm geven aan de vertwijfeling over hoe de wereld in elkaar zit, het luchtiger maken.’
Dat geldt vooral voor acteren in het theater, onderstreept hij. Maar de combinatie van het intrigerende script, de uitgelezen cast en een regisseur met wie hij eerder prettig had samengewerkt, hebben hem over de streep getrokken om weer eens mee te werken aan een tv-serie.
Kom je verder als je een voorstelling avond aan avond moet blijven herhalen?
‘Vroeger vond ik dat moeilijk: veertig of zestig keer hetzelfde kunstje laten zien. Nu weet ik dat ik het elke avond nieuw kan laten zijn – mits ik speel met goede collega’s. Ik zie acteren als een teamsport: je gooit een balletje op en wacht af hoe de ander het terugspeelt. Als dat balletje net wat anders wordt gelanceerd dan de vorige keer, moet je anders reageren. Zo blijven je spel én het stuk in ontwikkeling.’
Een jaar of tien geleden, toen je je huwelijk zag stranden, was je van plan het acteren in de wilgen te hangen. Hoe kijk je terug op die periode?
‘Ik was best succesvol en werd gewaardeerd, maar als acteur werk je altijd met jezelf en je eigen beperkingen. Op een gegeven moment ontstond bij mij de vrees altijd een middenvelder te blijven. Veel mensen worstelen met de middelmaat, de categorie waar we allemaal toe behoren – de genieën zijn de uitzonderingen. De één gaat daarin verder dan de ander, maar we doen allemaal verwoede pogingen om verder te komen en te raken aan waar we van dromen.’
Wat Rietmans laatste voorstelling zou zijn, werd uiteindelijk zijn doorbraak. ‘Omdat ik wist dat het de laatste keer was, ontstond er ineens ruimte. Vanuit ontspanning kon ik dingen laten gebeuren. Daardoor werd mijn spel rijker en kon ik er meer plezier aan beleven. Ik heb me toen voorgenomen om voortaan bewust risico’s te nemen en weg te blijven uit het grijze gebied. Dat heeft mij echt verder gebracht.’
Heb je lang geworsteld om daarachter te komen?
‘Met hard werken zet ik een route uit en knobbel ik uit wat een rol behelst. Maar als ik dat heb verinnerlijkt, moet ik vertrouwen op mijn talent en het los durven laten. Alleen dan sta je open voor nieuwe inzichten en kansen die zich voordoen. Dan voelen de toeschouwers dat er een waarachtig gesprek plaatsvindt, in plaats van een uitwisseling van vooraf vastgelegde teksten. Iets échts zien gebeuren tussen mensen, dat vind ik het mooie aan toneelspelen, maar ook aan theater beleven vanuit de zaal.’
Je bent geboren in Osdorp, maar hebt je Amsterdamse accent afgeleerd voordat je naar de toneelschool ging en je speelt meestal keurige meneren. Word je alleen voor dit soort rollen gevraagd?
‘Ik zou graag eens een Amsterdamse vuilnisman willen spelen, maar ik word inderdaad meestal gevraagd voor rollen van mannen die een maatkostuum dragen.’
Hun keurige outfit lijkt nogal eens een minder geordend innerlijk leven te moeten compenseren. Is dat ook zo in De jacht?
‘Dat vond ik het mooie aan de serie: die rechercheur is toch een rare, gesloten man. Uit het script kan ik niet opmaken hoe zijn thuissituatie is. Ik vraag me af of hij een gewoon, rustig bestaan leidt. Dat betwijfel ik en dat neem ik dus ook mee in hoe ik hem neerzet. Ook heeft hij een zwak voor een vrouwelijke collega, maar dat blijft voorlopig keurig onder het deksel.’
Van Kiet Bussink in Oud geld en Rijkman Groenink in de toneelversie van De prooi tot de ‘financiële man’ die hij momenteel speelt in ‘The little foxes’ van Het Nationale Toneel – de types die hij neerzet lijken allemaal iets onder de pet te willen houden.
‘Wanhoop’, zo classificeert Rietman het. ‘Wat wil ik met mijn leven? Hoe vul ik mijn bestaan in? Doe ik het juiste? We worstelen allemaal met wanhoop. Acteurs zijn er om die wanhoop te vertolken.’ Op jonge leeftijd zag Rietman de wanhoop van zijn vader. ‘Mijn vader had een baan waarvoor hij eigenlijk niet slim of handig genoeg was. De ruimte die hem op zijn werk werd misgund, probeerde hij thuis in te nemen. Als kind zag ik al hij de baas wilde spelen vanuit frustratie.’
‘Mijn moeder leed daaronder, maar de kinderen ook. In de laatste periode van zijn leven heeft hij veel goedgemaakt, ook door de manier waarop hij omging met zijn kleinkinderen. Op bepaalde punten had ik veel respect voor hem. Toch hoop ik dat ik niet op hem lijk. Zeker op het gebied van opvoeden wil ik het bewust anders doen. Maar soms, als ik word meegesleept door verontwaardiging, vraag ik me af of ik tóch niet op mijn vader lijk. Dat is confronterend. Mijn vader was vrij driftig en dat driftig zijn zit ook wel in mij.’
Explodeer je wel eens?
‘Niet zo vaak. Maar ik denk wel eens achteraf dat ik iets net wat anders had moeten aanpakken.’ Zijn dochters helpen hem daar soms een handje bij, want ze weten dat het Rietmans grootste schrikbeeld is op zijn vader te lijken. ‘Als ik met ze in een restaurant zit waar de bediening bar slecht is en ze mij langzaamaan woest zien worden, kijken ze me dwingend aan: “Pa, nee”, krijg ik dan te horen. “Ga alsjeblieft niet tegen die mevrouw zeggen hoe slecht je het allemaal vindt. Dat kan écht niet!’”
Paspoort
Naam: Mark Rietman
Geboren: 28 november 1960, Amsterdam
Privé: Woont ‘frank en vrij’ in Amsterdam. Met Marieke Heebink, van wie hij gescheiden is, heeft hij twee dochters van 15 en 19 jaar oud.
Carrière: Na de toneelschool in Amsterdam werd hij bekend door zijn rol als Kiet Bussink in de tv-serie Oud geld en speelde hij in Baantjer, Vuurzee en Pleidooi. Vanaf 2011 maakt hij deel uit van het ensemble van Het Nationale Toneel. Hij speelde Rijkman Groenink in De prooi en is voor zijn rol als Syrische vluchteling in het toneelstuk De revisor genomineerd voor de Arlecchino 2016 (prijs voor de meest indrukwekkende mannelijke rol). Tot juli dit jaar speelt hij in The little foxes.
