Nachtgevechten ****
Wie eerder werk van Toews las, zal thema’s herkennen die steeds opduiken in haar romans, en die verband houden met haar eigen leven. Haar opvoeding in een Mennonietensekte bijvoorbeeld, en de zelfmoord van haar vader en haar zuster.
In Nachtgevechten is de hoofdrol weggelegd voor een streng religieus opgevoede oma die af en toe nog losbarst in het ‘Plautdietsch’, een soort Duits dat Mennonieten onderling nog steeds bezigen. Haar man en haar zus pleegden zelfmoord. Ze woont met haar hoogzwangere dochter en kleindochter ergens in Toronto. Mannen zijn afwezig in dit knettergekke en hilarische huishouden. Oma Elvira en haar dochter hebben een liefdevolle maar ingewikkelde verhouding. ‘Oma zei dat het bezwangeren van mama net zoiets was als naar de rand van een actieve vulkaan kruipen terwijl je dacht dat hij inactief was.’ Van wie het kind is, je moet er als lezer maar naar raden.
Net als de jeugdige verteller, kleindochter Swiv van negen. Zij vertelt het verhaal in de vorm van een brief die begint met ‘Lieve papa’. Daardoor heb je als lezer meteen een intiem, vertrouwelijk gevoel, je zit direct in die benauwde flat. Swiv is duidelijk vroegrijp, slim en handig en ze pikt alles op. Dat ze niet naar school gaat komt omdat ze de raad van haar oma dat je moet vechten iets te letterlijk heeft opgevat. Haar zwangere moeder is voortdurend woedend en vertrekt iedere dag naar toneelrepetitie. Oma geeft Swiv ‘levenslessen’, Swiv verzorgt haa, trekt haar steunkousen aan en raapt haar pillen op. ’Bommen los,’ roept oma dan.
Oma een type noemen voelt als een understatement. Dat ze een bewogen leven achter de rug heeft is duidelijk: ‘Oma gelooft niet in privacy en vindt alles wat privé is lachwekkend omdat ze de jongste in een gezin van vijftien was. Oma’s vader was vergeten hoe al zijn kinderen heetten en gaf oma dezelfde naam als een van de oudere kinderen. Oma’s moeder legde oma bij wijze van anticonceptie zeven jaar naast zich in bed. Na zeven jaar kwam oma’s moeder in de overgang en was ze veilig, en toen kon oma de rest van haar jeugd op de gang gaan slapen.’
Ze is volkomen ongegeneerd en heeft een onverwoestbaar optimisme, wat slapstickachtige taferelen oplevert. Kennelijk is ze door haar jeugd dusdanig geknecht dat ze zich nu door niemand meer iets wijs laat maken. Ze kletst openlijk over aftakeling en dood, ze zingt en danst, al kan ze amper op haar benen staan, en deinst er niet voor terug een boek in stukken te zagen omdat dat met haar reumatische handen makkelijker leest. Dat levert een ontroerend en geestig verhaal op, waarbij ook duidelijk wordt hoe dat nou zit met die baby en de sores van mama.
Maar in het tweede deel, waarin Swiv met oma naar Californië gaat om twee neven te bezoeken die daar als een soort hippies leven, werd het me allemaal wat al te karikaturaal. En het eind trok ik ook slecht, ik had gehoopt dat ze in Canada minder sentimenteel waren dan in Amerika.
Uitgeverij Cossee 240 blz. € 22,99 (e-boek € 14,99)
