De onbedoelden ★★★
Ik had eerst helemaal geen zin in dit boek. Het verhaal over een bij de geboorte uit elkaar gehaalde tweeling sprak me helemaal niet aan. Ik vreesde dat het zoetsappig en sentimenteel zou zijn, alsof ik naar een aflevering van Spoorloos zat te kijken, waar iedereen elkaar aan het einde met natte ogen in de armen valt. Ik begreep ook niet waarom het op de shortlist van de Libris stond. Juist daarom begon ik er toch aan, bereid om al mijn vooroordelen op te geven.
Het blijft een intrigerend gegeven, zowel wetenschappers als schrijvers lusten er wel pap van, van die vermeende geheimzinnige band tussen twee mensen die voor hun geboorte al negen maanden samen hebben doorgebracht. Als Aaf aan het begin van het verhaal wordt verteld dat ze een tweelingzus heeft, ze is dan 21, gelooft ze het niet: ‘Je kunt niet de helft van een tweeling zijn en nooit iemand gemist hebben. Onmogelijk! Tweelingen voelen elkaar aan, missen elkaar als ze de ander niet zien. Zonder de ander zijn ze niet compleet, voelen ze een gat, een holte in hun zijn.’
Boosdoener is de RK-kerk natuurlijk in de vorm van een door nonnen gedreven Vroedvrouwenschool, die graag twéé echtparen gelukkig wilde maken. In de jaren 60 kwam je er nog mee weg. Ook het weghouden van de baby’s meteen na de geboorte om hechting te voorkomen was toen een gruwelijke maar geaccepteerde gewoonte.
Tweelingzus Annemieke is terechtgekomen bij ouders die hier allemaal niks van afwisten. Bovendien heeft zij het met dat kille, afstandelijke stel aanmerkelijk slechter getroffen dan Aaf. Wat pijnlijke vragen oproept: wat als het andersom was geweest? ‘Je leven is gebaseerd op de keuze die een ander maakt. Jij gaat daar wonen. Nee, niet hier, daar. Dat is beter, dat is voor iedereen het beste.’
Ondanks de verschillen kunnen ze het meteen wonderwel met elkaar vinden en samen gaan ze op zoek naar hun afkomst. Hun biologische moeder wil hen wel te woord staan, maar blijkt een psychisch wrak. Ze weigert hun een foto van hun verwekker te laten zien. Uiteindelijk komen ze er toch achter, het blijkt een Griekse gastarbeider, Julius.
Hoe heeft Van Baars dit aangepakt zonder er een sentimentele draak van te maken? Best slim, door veel mensen rondom de tweeling aan het woord te laten. We volgen als lezer namelijk niet alleen de zusjes, maar ook de familie in het stoffige Griekse dorpje waar Julius inmiddels een gezin heeft. En ze manifesteert zich nadrukkelijk als verteller van het waargebeurde verhaal.
Niet voor niks is het motto van Armando: ‘En hoor, men verzon de weerbarstige waarheid.’ Regelmatig komt de schrijver nadrukkelijk langs en vertelt waarom ze bepaalde keuzes maakt. ‘Laten we het dossier er maar gewoon bij pakken’, of ‘Wie nu het woord te geven?
Dat geeft haar stijl iets prettig afstandelijks, en voorkomt de sentimentaliteit waar ik bang voor was. Al ontkomt ze er niet helemaal aan, als de zussen hun vader eindelijk omhelzen in de Griekse zon. Inderdaad: ze zeggen het zelf: ‘Net als in Spoorloos.’
Uitgeverij Atlas Contact 224 blz. € 22,99 (e-boek € 13,99)
