De zomer van de onwaarheden ***
Romans kunnen je ontroeren, ze kunnen je horizon verbreden, en je kunt er iets van leren. Je eraan ergeren kan natuurlijk ook. Maar dat je er ook om kunt lachen, je leest er zelden iets over. Terwijl dat toch óók een kwaliteit is, vind ik. Wat heb ik een plezier gehad met dit boek, het was me sinds het proza van Maarten ‘t Hart niet meer overkomen dat de tranen over mijn wangen stroomden.
Ik geef toe: het was je reinste escapisme. Ik weet niet hoe het er nu voor staat, maar in de tijd dat ik dit las, was er oorlog tussen Hamas en Israël net begonnen. Het vroeg constant om aandacht, en het was fijn om in het absurdistische universum van Nelleke Zandvliet te duiken. Eerlijk is eerlijk: ik was ook getriggerd omdat het over een zussenrelatie ging. Als ik op de achterflap lees: ‘Mijn zus stuurde me een ansichtkaart. “Ik heb eens goed nagedacht over jouw leven,” schreef ze, “en ik vind het een moeilijk leven.”’ dan heb je me al.
Over zussen dus, en een zwijgende vader en een hysterische, wispelturige, bemoeizuchtige moeder. Een jeugd in een dorp in de Achterhoek. Zandwijks alter ego beschrijft niet alleen zichzelf en de dorpelingen, maar ook haar familie genadeloos. Ze wonen in ‘De Witte Stad’, zoals hun wijk werd genoemd, ‘een wijk met grauwwitte rijtjeshuizen waar de ploeteraars woonden, mensen die het hoofd net boven water konden houden’.
Natuurlijk wil ze het dorp uit en in het tweede deel van het boek is ze in Amsterdam beland, met haar zus, die het er ook in de grote stad een stuk beter van afbrengt in het kunstenaars/theatermilieu. Die mag een regie doen met amateurs, Ifigeneia in Aulis in een kleine bovenzaal maar toch, en vraagt haar zus voor de kostuums. Uiteraard verloopt ook het liefdesleven van zus voorspoediger. De voortploeterende ik-figuur heeft het gevoel dat ze slechts meedoet in het leven van haar zus, ‘maar ze deed niet mee in het mijne.’ Ze leidt een marginaal bestaan, met foute mannen: ‘Een smoezelig, ruw leven, onvolmaakt maar in die onvolmaaktheid toch volmaakt, rommelig, te gemakkelijk, ik was iemand die niet wist waar de streep der strepen lag’.
En hoewel ik me beslist bleef amuseren met dit gemankeerde bestaan – vooral de passages bij V&D, waar ze een bijbaantje heeft zijn hilarisch- begon het me tegen het eind ook een beetje te vervelen, die enorme stroom aan snelle, grappige anekdotes en gênante situaties. Als het verhaal nergens echt heengaat, en gelaagdheid mist, blijft voortkabbelen, dan gaat het, ondanks al die heerlijke zelfspot een beetje als een nachtkaars uit. Toch heb ik er een hoop plezier aan beleefd. Dankjewel Nelleke.
Uitgeverij Querido 208 blz. € 22,99, e-boek € 13,99
