Halfbaard ****
De Zwitserse schrijver Charles Lewinsky brak internationaal door met De lotgevallen van de familie Meijer, een Joods familie-epos dat zich uitstrekte over diverse generaties. Deze auteur kan als geen ander verhalen vertellen. En dat is precies het thema van deze roman: De kracht van verhalen én… De macht van degene die ze vertelt. Er komt wat langs gedurende bijna zeshonderd pagina’s aan fabels, wijsheden, legendes en sprookjes, en als lezer zit je er meteen in.
Het is 1313. Sebi (van Eusebius), een jongen van dertien, argeloos, maar ook gezegend met een scherpe opmerkingsgave, een pientere geest, en verbeeldingskracht, is de verteller. Hij klust wat bij als hulpje van de grafdelver en gaat graag op bezoek bij de mysterieuze Halfbaard, die in een hut aan de rand van het kloosterbos woont. Deze kluizenaar, aan één kant verbrand, is als een leermeester voor hem. Zijn verhaal wordt gaandeweg het boek duidelijk.
In het dorp waar Sebi zonder moeder opgroeit met twee broers, aan de voet van de Zwitserse Alpen, valt hij overal buiten: niet dapper genoeg voor soldaat en voor het zware werk op de akkers te zwak. Dan maar het klooster in. Met duidelijk plezier beschrijft Lewinsky de goddeloze praktijken van de monniken. Als Sebi van de prior een pasgeboren, dood meisje in handen gedrukt krijgt om aan de varkens te voeren, weet hij dat hij er niet hoort. De begrafenis in het bos van de kleine Perpetua, zoals hij haar heeft genoemd, levert een van de ontroerendste scènes uit het boek op.
Wat dan zijn bestemming is? Verhalenverteller natuurlijk! Hij gaat in de leer bij de duivelse Anneli, die door de dorpen trekt en zo haar kost en onderdak verdient. Je kunt de mensen van alles wijsmaken als je het maar realistisch genoeg opdist, leert ze hem. Ik vermoed dat Lewinsky ons op zijn beurt óók iets wil leren: de goedgelovigheid van de middeleeuwers is immers niet ver weg. Zoveel is de mensheid niet veranderd. ‘Een gerucht hoeft niet waar te zijn om invloed te hebben, het moet alleen geloofd worden.’ Fake news!
Politiek is er ook: een ruzie tussen klooster en burgerij leidt tot een opstand van de dorpen tegen de macht van de Habsburgers, onder leiding van zijn oom. Sebi wordt er met zijn broers in meegesleurd, en min of meer gedwongen om een heldhaftig epos van te smeden over de inwoners van het kanton Schwyz. Waarmee Lewinsky en passant de mythen over de stichting van Zwitserland naar het land der fabelen verwijst. Heel grappig, maar ja, als je een verhaal maar overtuigend brengt en je blijft het herhalen, dan gaat iedereen het geloven.
Het is een heerlijk boek geworden vol onvergetelijke types, niet alleen de zachtaardige Sebi, ook Poli, zijn oorlogszuchtige broer, en broer Geni, van wie al direct aan het begin een been wordt afgezet, en met hete hars dichtgeschroeid. (fijne scène!). Die laatste speelt later nog een belangrijke rol. En dan heb ik het levensverhaal van Halfbaard nog niet eens genoemd. Bijna zeshonderd pagina’s vertelplezier! En veel bijgeleerd! Ik weet nu hoe je de roest van een maliënkolder krijgt.
Uitgeverij Meridiaan 596 blz. € 29,99 (e-boek € 15,99)
