Het onwaarschijnlijk en droevige lot van Ivan en Ivana ***
Maryse Condé is de grande dame van de Caribische literatuur. Haar epos Segou over het machtige West-Afrikaanse rijk dat lange tijd vóór de kolonisatie bestond is een boek dat je nooit meer vergeet. Ze komt uit het Franse overzeese gebiedsdeel Guadeloupe en die afkomst verloochent ze nooit. Ook dit verhaal houdt ons voor dat de kolonisatie verantwoordelijk is voor de deplorabele staat waarin de wereld zich bevindt: ‘de kolonisatie, die alles vernielt’. Ook ik heb me wel eens afgevraagd hoe anders de wereld eruit zou zien als die niet had plaatsgevonden, maar we zullen het nooit weten.
Het leven van de tweeling Ivan en Ivana begint zorgeloos in een onaanzienlijk dorp in Guadeloupe, al kunnen ze er na hun geboorte moeilijk aan wennen aparte levens te leiden, gewend als ze waren om tegen elkaar aan te liggen in de baarmoeder. Dat het slecht met ze af zal lopen zegt de titel al, dat is geen verrassing. Condé is het er om te doen ons te vertellen hoe dat zo is gekomen en wat er allemaal aan is voorafgegaan, aan die ondergang. Het verhaal van de symbiotische tweeling die hun liefde niet kunnen consummeren is reuzeboeiend, evenals de avonturen die ze beleven. Dat zijn er nogal wat: hun vader, een Malinese muzikant, speelt aanvankelijk geen rol in hun leven, maar haalt hen op een gegeven moment naar Mali. Al snel raakt Ivan bij louche zaken betrokken. Ivana is een stuk braver en minder ontvankelijk voor bedenkelijke invloeden. Ivan is een zoeker, niet slecht, maar zwak. Hij valt uiteindelijk ten prooi aan de verlokkingen van een terroristische groepering. Ondertussen zijn we in Parijs beland, waar hij uiteindelijk letterlijk tegenover zijn zus komt te staan, die zich verloofd heeft met een Joodse man, al doet ‘het witte van zijn lichaam haar denken aan goedkope amandelpudding’, en inmiddels bij de politie werkt.
Dit is een enorme versimpeling van het verhaal, dat duizend-en-een wendingen in petto heeft. Iets te veel misschien, er zijn wel erg veel personages die opkomen en snel weer van het toneel verdwijnen. Het boek las ik meer als een politiek statement, in de vorm van een sprookje. Zo onderbreekt ze haar relaas regelmatig met ‘pardon beste lezer’, of ‘Ook ditmaal hebben we weinig betrouwbare informatie over wat er daarna gebeurde.’ Dat versterkt het gevoel dat de hoofdrolspelers geen echte mensen zijn maar figuren die voornamelijk in dienst staan van haar boodschap.
Uitgeverij Orlando 272 blz. €22,50
