Jaag je ploeg over de botten van de doden*****
Olga Tokarczuk kreeg opeens de Nobelprijs voor literatuur. Tokarczuk? Nooit van haar gehoord. Ik heb natuurlijk niet goed opgelet, want haar boeken zijn al jaren vertaald. Maar ik ben blij dat die leden van de Academie mij op haar pad hebben gebracht…. Wat een originele stem, wat een geweldige schrijver.
Jaag je ploeg over de botten van de doden is lastig in een vak te plaatsen. Het is een ideeënroman, het is een pamflet, de uitgeverij heeft er een ‘feministische ecothriller’ van gemaakt. Ik dacht zelf: een mengsel van Mizee en Coetzee. De hoofdpersoon, een alleenstaande oudere vrouw die zich bekommert om dierenrechten deed me denken aan Elizabeth Costello, die zich afvraagt in hoeverre wij macht over dieren mogen uitoefenen en een glazen abattoir voorstelt midden in de stad… Maar ze heeft ook trekjes van Mizees personages, die de wereld met een originele en geestige blik bekijken. Ook Mizee schreef een vermakelijke detective: Moord op de moestuin.
Janina Duszejko woont alleen in een afgelegen Pools dorp, een excentriek vrouw die zich bezighoudt met astrologie en zich in leven houdt met een klein baantje op een school en het in de gaten houden van de zomerhuisjes bij haar in de buurt. ’s Winters is het er guur. Voor de weinigen die overwinteren heeft ze haar eigen naam bedacht. Ze heten ‘Zwartjas’ ‘Wolvenoog’ of ‘Goednieuws’. Ook houdt ze zich bezig met het vertalen van Wiliam Blake, een achttiende-eeuwse dichter met een mystieke inslag. De intrigerende titel komt uit een van zijn gedichten.
Het verhaal begint als haar buurman Janina wekt: ‘Kleed je aan, Grootvoet is dood.’ Deze notoire stroper blijkt gestikt in een botje. Er volgen meer doden die onder vreemde omstandigheden aan hun eind zijn gekomen. Steevast worden dierensporen aangetroffen. Zouden de dieren wraak hebben genomen? Duszejko is ervan overtuigd en schrijft brieven naar de politie. Onnodig te zeggen dat die haar steeds meer als gek oud wijf bezien. De ‘bewijzen’ van haar theorie op basis van de stand van de planeten en de horoscopen van de slachtoffers maken het er niet beter op. Als ze dan ook nog een mis verstoort voor de heilige Hubertus, schutspatroon van de jacht, wordt ze afgevoerd. ‘Ik kon alleen maar denken wat ze in hun buiken hadden. Wat ze vandaag en gisteren hadden gegeten, of ze de ham al hadden verteerd, of de Kippen, Konijnen en Kalveren hun maag al waren gepasseerd.’
De kritiek op de jacht en de kerk neemt het conservatieve Polen haar niet in dank af. De jacht is immers onderdeel van de Poolse identiteit. Ze vinden haar anti-nationalistisch en te feministisch, en te links, kortom een verrader. Ik schrok wel toen ik las dat ze soms zelfs beveiliging nodig heeft. Maar wat heb ik dit boek met plezier gelezen! Dit is nou echt een literaire thriller! En het heeft mij nieuwsgierig gemaakt naar haar overige werk. De Jacobsboeken gaat over het leven van een controversiële achttiende-eeuwse sekteleider. Wel negenhonderd bladzijden. Maar in coronatijden moet dat te doen zijn.
Uitgeverij De Geus 304 blz. € 22,50 (e-book € 16,99)
