*** KliFi
Volgens mij heeft niemand een hekel aan Adriaan van Dis. Ik ook niet, integendeel: hij is charmant, erudiet, en ook nog eens zeer benaderbaar. Ik maakte voor het eerst kennis met hem toen hij bibliotheekwacht was op het instituut voor Neerlandistiek van de Universiteit van Amsterdam. Hij studeerde, als enige geloof ik, Zuid-Afrikaans. Dat de hoofdpersoon in deze nieuwe roman bijna vijftig jaar bibliothecaris is geweest, is een leuk detail.
Adriaan had toen nog woeste donkere krullen, maar die zijn in de loop van de jaren steeds verder gekortwiekt tot er een kort grijs kapsel overbleef. Hij maakte furore met Hier is Adriaan van Dis waar hij schrijvers interviewde en werd zelf schrijver. Volgens mij is hij de enige die zowel de Nipkovschijf, een televisieprijs, als de Libris Literatuurprijs heeft gewonnen. Hoed af!
Hij is dan wel geliefd, zoetsappig is hij nooit. Eerder onverschrokken. Hij schreef over zijn vader die een KNIL-militair was in Indische duinen, over zijn moeder in Ik kom terug, en over zijn tijd in Parijs in De wandelaar. In Parijs voelde hij zich aangetrokken door de zwervers, in Tikkop, dat speelt in Zuid-Afrika, wil hij een verslaafde jongen helpen. Ondanks dat oprechte engagement blijft hij een buitenstaander. Hij wil wel graag iets goeds doen, maar beklijven doet het niet. Zijn personages en alter-ego’s zitten vol zelfspot en ironiseren dat verlangen om iets te doen aan het leed van de wereld ook weer. Soms hebben ze vileine trekjes.
Dat dubbele zit ook in zijn nieuwe roman, die zich in een nabije toekomst afspeelt: 2030. Hoofdpersoon is de 84-jarige Jakob Hemmelbahn, die zich met zijn vrouw op het platteland heeft gevestigd. Het koningshuis is afgezet (de Oranjes vinden het prima) en dus is de republiek weer terug. ‘De grootste ijdeltuit trad naar voren, hij zei zulke malle dingen dat Jacob en Agnes zich niet konden voorstellen dat zo’n nar ooit een meerderheid zou verwerven.’ En het is ook nog een klimaatontkenner. Het lijkt verdorie Thierry Baudet wel.
Het verhaal komt op gang als half Nederland wordt overspoeld door een orkaan. Veel mensen verdrinken, immigranten die gevaarlijk en goedkoop in de uiterwaarden waren gehuisvest, raken hun huis kwijt. Hemmelbahn vangt de drenkelingen op, en noteert hun verhalen, in de hoop er een boek over te schrijven. Hij wil ze een gezicht geven. Ook hier weer het engagement. Van Dis maakt zich werkelijk zorgen, maar zijn Jakob houdt ook afstand. Zelf noemt hij het een bitter-vrolijke parabel. Hij hoopt dat het tot nadenken stemt. Een pasklaar antwoord heeft hij niet.
KliFi betekent Klimaat-fictie, een genre dat al langer bestaat: Renate Dorrestein schreef in 2015 al Weerwater, waarbij heel Nederland was ondergelopen, behalve Almere. Van Dis heeft, ondanks het droevige thema, duidelijk plezier gehad om ons in dit boek met de neus op de feiten te drukken. En het is beeldschoon en origineel vormgegeven.
Uitgeverij Atlas Contact blz. €21,99 (e-book €14,99)
