Niet is gelogen ***
Soms lees je een boek waarvan je denkt: knappe stijl, mooie metaforen, originele setting, maar waar gaat dit over? Nadat ik ‘Niets is gelogen’ helemaal uit had, wist ik het nog steeds niet. Wat wil Sacha Bronwasser, die ik nog ken van stukken in de Volkskrant, mij zeggen? Dat het geheugen onbetrouwbaar is? Niet echt een eye-opener. Misschien ligt het aan mij.
Eerst maar eens het verhaal: Kunstcriticus Gala Versluis (Bronwasser heeft duidelijk uit haar eigen leven geput) vertelt het. Ze reist naar Kortrijk samen met Fatima, een Brabantse smokkelaarsdochter, om een tentoonstelling te openen van de selfie-avant-la lettre fotografe Lisa van Staal, iemand die haar eigen lichaam fotografeert: heel confronterend kennelijk, want Gala vergelijkt haar werk met dat van performance-kunstenares Marina Abramovic.
Ook Lisa’s galeriehouder Paul is van de partij en haar man Maxim, een snelle Zuidas-jongen. In Kortrijk is Pé Derkinderen al aanwezig, gynaecoloog, bon-vivant en verzamelaar van Lisa’s werk. Het is 25 mei 2013. Na de opening gaat dit gezelschap nog wat drinken en eten in een restaurant. Daar gebeurt iets heftigs met die Pé, hij stikt bijna in een lap hertenbiefstuk.
Als Gala ruim vijf jaar later hoort dat hij is overleden, probeert ze de bewuste avond te reconstrueren. Waarom blijft onduidelijk. Om aan te tonen dat zoiets onmogelijk is? Iedereen beleefde de avond anders.. Logisch. Maar dat de gevolgen voor iedereen zo heftig zijn geweest ‘dat ‘hun verhouding tot elkaar, hun ideeën over leven en dood ‘ niet hetzelfde kunnen blijven (achterflap)… het is mij niet duidelijk geworden. Om haar geheugen te prikkelen? Als kind verloor Gala haar vader en opeens komen haar herinneringen aan hem zijn terug.. als kleine stukjes film… en ‘haar allerkostbaarste herinnering’ – ik droeg haar als een ei op een lepel voor me uit – hoe hij op een van de eerste lentedagen een plaat van Coltrane opzette.. (cover!)
Een boek over vader en dochter is het ook niet, daarvoor wordt dit te terloops gemeld. Een kritische roman over de kunstwereld dan?… Galeriehouder Paul moet steeds kleiner en steeds verder weg van het centrum; met zijn galerie ‘nu deelt hij het pand met een koffiebranderij en een communicatiebureau’. Ook het tijdschrift ‘waar Gala voor schrijft, ‘De blauwe rus’ knijpt kunst steeds meer af.
Je leert de personages allemaal kennen, tot op zekere hoogte. Het is van alles wat, maar het is wel goed geschreven.. hier is een erudiete stem te horen, die er van uit gaat dat je weet wie Hokusai en Marina Abramovic zijn. De beelden zijn vaak prachtig: ‘het geloof is de zwemhaak van het verdriet.’ Of op de vraag wat herinneringen waard zijn:’ Is het mogelijk dat we die zelf aanmaken, dat we ze uit de klei omhoogtrekken op een pottenbakkersdraaischijf? Maar dan weer lelijk en vergezocht: ‘Lang voordat de draak van wanhoop hem aan zijn kromme nagel laat bungelen voor zijn gore muil’.
‘Een wonderlijk poëtisch en filosofisch boek, dat zich verademend weinig aantrekt van romanconventies’, oordeelt Nina Weijers. Van mij had Bronwasser zich wel iets meer mogen aantrekken van die conventies.
Uitgeverij Ambo Anthos 256 blz. €20,99, e-book €9,99
