Nirwana *****
In Tommy Wieringa’s nieuwe roman zitten veel thema’s, waaronder die van de klassieke broederstrijd. De tweeling Willem en Hugo Adema gunnen elkaar het licht in de ogen niet. Daarom wordt Hugo als tiener naar het landgoed van zijn grootouders in de Wassenaarse duinen verbannen. Hij voelt zich verstoten, zijn wraak zal zoet zijn, blijkt later.
Bij het zwembad ziet hij dat zijn opa, de ‘oude man met zijn bleke ogen’, een tatoeage heeft, een donker cirkeltje, het teken van de Waffen-SS. Ruim 25 jaar later is hij een gevierd schilder, maar een buitenstaander in de familie. Hij zit hij in een midlifecrisis, heeft geen inspiratie meer; zijn grote liefde Loïs heeft hem verlaten. Zielig is hij niet: hij bezit een grachtenpand en een huis op Ibiza.
Zijn broer trad wél in opa’s voetsporen: hij bestiert een immens off-shore imperium, bouwt het grootste schip ter wereld, en ondersteunt, het is 2016, Forum voor Democratie. ‘Het fascisme zit ons gewoon in het bloed. In mijn familie evolueren we vlotjes van Himmler naar de Zwarte Weduwe naar Baudet,’ zegt Hugo.
Tegen het eind van de oorlog heeft opa Willem zich tot het verzet bekeerd, zogenaamd, zijn familie wil het graag geloven. Die hele geschiedenis wordt opgerakeld omdat Hugo een schrijver ontmoet die net uit het NIOD komt en materiaal aan het verzamelen is voor een roman over deze familie. Die schrijver heet Tommy Wieringa. Ik vond het een geslaagde vondst (al is hij niet nieuw) maar de meningen over deze schrijverstruc zijn verdeeld. Wieringa is op zoek naar de verdwenen dagboeken van de oude Adema, waarin zijn belevenissen aan het oostfront beschreven worden. Die gaan boven water komen, dat snap je.
Hugo vindt ze in de inboedel van zijn gouvernante, die toevallig ook de pleegmoeder van Wieringa blijkt te zijn. Een gegeven waar vast een kern van waarheid in zit, anders verzin je dit niet.
Inmiddels heeft hij zijn intrek genomen in het oude koetshuis van de grootouderlijke villa. In een reeks schilderijen verwerkt hij het naziverleden van zijn opa en neemt zo wraak op de familie. Ook zijn ex neemt wraak, maar dan op hem. Loïs is eindelijk aan haar eigen creativiteit toegekomen, en heeft fotocollages gemaakt waarin Hugo wordt afgebeeld als een soort reuzenkomkommer. Het voelt als verraad, ‘maar had ze ongelijk?’ Zo krijgt de ‘male gaze’ er ook nog van langs in dit dikke boek, dat geweldig leest, maar wel erg vol is.
Wieringa verbindt deze hele geschiedenis van opa, vader en kleizoon Adema, (gebaseerd op dat van ondernemer Pieter Schelte Heerema), ook nog met een groter verhaal, dat van mannen die fossiele brandstoffen delven, de aarde opstoken, het vuur steeds maar blijven voeden. “Vuur, hitte, as, dat was de zuiverste essentie van het kapitalistische model, en begeerte was zijn zuurstof.’ De uitdoving van de begeerte, dat is het Nirwana van de titel.
Dat doven van die begeerte lukt trouwens nog niet zo goed: Hugo gaat in dat koetshuis voortdurend van bil met de verpleegkundige van zijn opa. Wat dit nou toevoegt?
Uitgeverij De Bezige Bij 464 blz. € 29,99, e-boek € 16,99
