Stella **
De vrouw die je guitig aankijkt vanaf de cover heet Stella Goldschlag. Haar bijzondere verhaal is bekend in Duitsland, in 1993 verscheen haar biografie (onlangs herdrukt) en na de oorlog trokken de processen tegen haar veel belangstelling. Ze was een beeldschone Joodse uit Berlijn die – aanvankelijk om haar ouders te sparen, maar later vrijwillig – samenwerkte met de Gestapo en andere Joden aangaf, een ‘Greiferin’. Haar bijnaam: het blonde gif.
Dat de jonge Duitse schrijver Takis Würger waagde een roman over haar te schrijven werd hem niet door iedereen in dank afgenomen. De pleuris brak uit in de literaire wereld. Sommigen vond het geweldig dat hij op deze manier een nieuwe generatie kennis liet maken met de gruwelen van het nazisme, anderen verweten hem smakeloosheid en oppervlakkigheid. Regelrechte kitsch, en nog wel van de ergste soort: Holocaustkitsch! Dat alles wat met de Tweede Wereldoorlog te maken heeft nog steeds gevoelig ligt in Duitsland is maar weer bewezen. In Nederland zal het zo’n vaart niet lopen, ik heb er tenminste nog geen polemische stukken over gelezen.
De verteller is Friedrich, een bleue Zwitserse rijkeluisjongen die in 1942 naar Berlijn reist. Als hij zich inschrijft aan de kunstacademie ziet hij Stella, die zich Kirstin noemt, naakt poseren voor studenten. Later komt hij haar tegen in de tram en ze papt met hem aan. Zijn vader betaalt zijn royale onderkomen in een hotel en zij laat het zich graag welgevallen. De ontbijtjes met roomboter, door het hotelpersoneel op de zwarte markt gekocht, verzwelgt zij met smaak. De verliefde Friedrich vindt het allemaal prachtig. Naïef is hij zeker.
Als ze op een keer kaalgeschoren en toegetakeld bij hem komt, vertelt ze dat ze eigenlijk Stella heet en Joods is. Dagenlang is ze door de Gestapo gemarteld, en als ze haar ouders levend terug wil zien, moet ze andere Joden verraden. Friedrich hoort het begripvol aan en bestelt nog een dozijn oesters. Er is nog een derde figuur, Tristan Von Appen, een SS Obersturmbannführer, met wie een driehoeksverhouding wordt gesuggereerd. Duidelijk wordt het allemaal niet, en dat geldt ook voor de relatie tussen Kirstin/Stella en Friedrich. Ze brengt condooms mee in doosjes, die niet door het hotelpersoneel mogen worden weggegooid, dat moet maar voldoende informatie zijn.
De roman is verdeeld in twaalf hoofdstukken, die elk een maand beslaan. Aan het begin worden feiten opgesomd, zoals: juni 1942: De laatste Joodse scholen in Het Duitse Rijk worden gesloten. Paul Mc Cartney wordt geboren, enz. Ook staan er letterlijke verslagen in uit processtukken die tegen Stella Goldschlag gevoerd zijn.
De nadruk op de ware geschiedenis is dus nooit ver weg. Maar dat kitscherige verhaal dat Würger er omheen geweven heeft, is verzonnen. Dat hij de gruwelijke historische werkelijkheid gebruikt voor zo’n romantisch clichéverhaal, opgediend in een slappe stijl… Ik ben voor grote literaire vrijheid, maar hier had ik toch moeite mee. En het is nog houterig vertaald ook.
Uitgeverij Signatuur 190 blz. €19,99 (e-book €12,99)
