Strijd en metamorfose van een vrouw ***
Vannacht droomde ik dat ik in de trein zat met een onbekend Frans stel, we spraken over dit boek. ‘Wéér een boek over zijn armoedige jeugd’, zei de vrouw, ‘hij moet er nu wel over uitgeschreven zijn. Ik denk niet dat hij andere onderwerpen heeft.’ Nou zeg! Ik had zo helemaal niet over het boek nagedacht, en Franse recensies had ik er ook niet op nageslagen. Maar het klopt wel: dit is het derde boek dat Louis schreef over zijn troosteloze jongensjaren in een arbeidersdorp in noorden van Frankrijk, een jeugd in een volkomen uitzichtloos milieu, met vechtende, kettingrokende, alcoholistische ouders.
Ik maakte kennis met zijn werk via het toneel. Zijn debuut Weg met Eddy Bellegueule, over hoe hij zich heeft ontworsteld aan dat milieu, en aan zijn naam, werd een bekroond toneelstuk. In Ze hebben mijn vader vermoord een monoloog over de verhouding van de jonge, homoseksuele Eddy en zijn gewelddadige vader, was Hans Kesting fenomenaal. Louis’ boeken zijn een geweldig succes in Frankrijk, dat een voorliefde lijkt te koesteren voor schrijvers die hun sociale klasse als een huid van zich hebben afgestroopt en nu in Parijs een kosmopolitisch leven leiden. Kijk maar naar Annie Ernaux.
In dit kleine boek schrijft Edouard niet alleen óver zijn moeder, hij richt zich ook tégen haar, en dat levert een mooie afwisseling op. Afstand én nabijheid. Haat én liefde. Het hele eerste deel van mijn leven was ik bang dat je me zou kennen. Toen er op de middelbare school ontmoetingen werden georganiseerd tussen ouders en leraren, zorgde ik ervoor dat jij dat niet wist, in tegenstelling tot andere kinderen met goede cijfers. Dat had ook te maken met het besef dat hij anders was: ‘Ik wilde niet dat je wist dat de andere kinderen op school geen vriendschap met me wilden sluiten, want wie bevriend was met iemand die als homo bekendstond, werd scheef aangekeken.’
Een neerslachtig, vroegoud kind, dat zich meer schaamt voor zijn moeder, naarmate hij haar op de middelbare school meer van een afstand bekijkt. Zij lijkt geen kans te krijgen te ontsnappen uit haar milieu. Even gloort er hoop, als ze bevriend raakt met Angelique, een vrouw uit de middenklasse. Een wonder, want ‘iedereen weet dat in tegenstelling tot wat je zou denken de grenzen tussen de sociale klassen strikter zijn naarmate de fysieke nabijheid groter is.’ Je hele lichaam veranderde, je somberheid verdween’. Was je je bewust van het sociale wonder dat zich voltrok? Die plotselinge mogelijkheid om van jezelf los te komen? Ik denk het wel.
Dat is wat Louis wil laten zien, dat je je autonomie pas kunt veroveren als je je los kunt maken van je milieu. Dat heeft hij zelf gedaan en het lukt zijn moeder uiteindelijk ook. Op een nacht belt ze hem op en zegt. ‘Het is zover, ik heb het gedaan. Ze heeft haar man verlaten, later verhuist ze zelfs naar Parijs.‘Kijk ik ben niet meer dezelfde! Ik ben nu een echte Parisienne’.‘Ik glimlachte: Ja, dat klopt. Je bent de koningin van Parijs.’
De Bezige Bij 80 blz. €17,99 (e-book €9,99)
