Wij slaven van Suriname ****
Een gesoigneerde jonge, zwarte man met hoed en een fraaie stropdas kijkt je aan vanaf de achterflap. Zachte blik. Een bloem in zijn knoopsgat én een pochet. Iemand die waarde hecht aan zijn uiterlijk. Waar en wanneer de foto gemaakt is, is nergens vermeld. Wel staan er drie inleidingen in de mooi gebonden heruitgave van deze klassieker. Plus een voorwoord van zijn dochter uit 1981.
‘Geen volk kan tot wasdom komen dat erfelijk met een minderwaardigheidsgevoel belast blijft.’ De Kom wilde met dit boek het zelfrespect van Surinamers opwekken en ‘voorts de onjuistheden aantonen van de vredesbedoelingen der Hollanders ten tijde der slavernij’. Na de afschaffing van de slavernij wordt het er niet beter op. De arbeidscontracten van de ‘vrije’ arbeiders waren wurgend. Er is nog steeds armoede en ontbering. Het is een hybride boek met prachtige literaire stukken en cynische terzijdes, maar het is toch vooral een aanklacht, een pamflet. De Max Havelaar van Suriname.
Een loflied op de natuur van Sranang (Suriname) vormt het begin. ‘Wilde orchideeën bloeien, kapucijnaapjes balanceren op de takken, papegaaien laten hun schrille kreten horen, de jaguar loert, een gordeldier speurt met zijn spitse tong naar mieren.’ Dan verhaalt De Kom kort de kolonisatie van Suriname, onderbroken door persoonlijke anekdotes, hoe hij als kleine jongen bijvoorbeeld de jaartallen van de Hollandse gravenhuizen in zijn hoofd moest pompen.
De Kom schetst een gruwelijk beeld van de geldbeluste Hollanders die zich liederlijk gedroegen en die nietsontziende wreedheden begingen. Slaven werden met een ijzeren haak door hun ribben opgehangen, levend verbrand, soms gedwongen door een woedende plantagedirecteur hun eigen afgesneden tong op te eten. De Kom heeft uitgebreid research gedaan, het komt allemaal uit verslagen. Dat er wreed was opgetreden wist ik. Maar zo wreed? Het schaamrood stijgt je, eeuwen na dato, naar de kaken.
Hij laat niet alleen de gouverneurs de revue passeren, maar geeft ook een naam aan diverse marrons, weggelopen slaven die diep in het oerwoud dorpen hadden gesticht. Baron, Joli Coeur, en Bonni, stuk voor stuk dappere mannen die vochten tegen de blanken, maar lang zo wreed niet waren. De Kom geeft voorbeelden van hun mildheid: Een gevangen blanke officier werd niet gedood, nee hij kreeg zelfs een hoed mee om zijn hoofd tegen de tropenzon te beschermen. Dat zijn de echte Surinaamse helden!
Wij slaven van Suriname is uit 1934. Twintig jaar voor ik geboren ben. Waarom stond dat niet bij mijn ouders in de boekenkast? Wel Hemingway en Parade der mannenbroeders, maar geen De Kom. k ben blij dat ik deze klassieker gelezen heb. Ik vond het een eyeopener.
Uitgeverij Atlas Contact 216 blz. hardcover €20,- (e-book €9,99)
